Sint-Pieters-Leeuw - Schimmel op textiel droog verwijderen - Erfgoedcel Pajottenland-Zennevallei

Thema
calamiteiten
conservatie en restauratie
onderhoud
vrijwilligerswerking
Aard collectie
Religieus textiel
Context

Tijdens het registratieproject 'Weg van God' kwamen de projectverantwoordelijken van Erfgoedcel Pajottenland Zennevallei en de vrijwilligers in een weinig gebruikte kerk een sacristiekast tegen met textiel waarvan verschillende stukken matig tot zwaar beschimmeld waren. Een veelvoorkomend probleem in het kerkenlandschap.

Doel

Het textiel op een voor mens en object veilige manier reinigen zodat het geregistreerd en gefotografeerd kon worden.

Timing
Drie voormiddagen in mei 2019.
Budget
100 euro voor de aankoop van handschoenen, mondmaskers, (maquillage)borstels, zijdepapier, microvezeldoeken en desinfectiemiddel.
Aantal medewerkers
1 projectverantwoordelijke + 4 vrijwilligers voor het reinigen en het registreren
Externe hulp

Erfgoedconsulent van het Departement Cultuur, Jeugd en Media.

Gebruik richtlijnen of standaarden

V. Meul, Kerkelijk textiel behouden en bewaren, uitgave Monumentenwacht, 2010.

Concrete aanpak

Vooraf:
 

  • Verzamelen van het nodige materiaal (zie verder).
  • Vastleggen van een datum van samenkomst.


Ter plaatse:
 

  • Voorbereiding:
    • Opstellen van de werktafels in het schip van de kerk en bedekken van de tafels met een zachte ondergrond van bubbelfolie.
    • Uitdelen van handschoenen en mondmaskers.
    • Aanpak bepalen: er werd beslist om lade per lade te werken, van de bovenste naar de onderste.
    • Toelichting van gebruik stofzuiger en uittesten van de techniek op een stola.
    • Verdelen van de taken.
  • Eigenlijke behandeling van de textilia:
    • Persoon nr. 1 neemt het beschimmelde stuk uit de kast en fotografeert het in de huidige toestand, met en zonder een objectnummer (op een post-it). 
    • Diezelfde persoon brengt object en bijhorend nummer naar de tafel om te worden gestofzuigd.  
    • Aan de tafel met bubbelfolie zijn continu twee personen aan de slag met elk een museumstofzuiger:
      • De nieuwere en weinig beschimmelde stukken (vooral stola’s, bursa’s, witgoed …) worden sneller gestofzuigd op lage zuigkracht. Met de ene hand wordt het mondstuk van de stofzuiger over het oppervlak bewogen, de andere hand houdt het textiel strak.
      • Bij kwetsbardere delen (zoals fijn borduurwerk, oud en versleten textiel …) wordt de schimmelpluis voorzichtig met een zachte borstel richting de mond van de museumstofzuiger geveegd.
    • Nadat een stuk volledig gereinigd is, wordt het naar een volgende tafel verderop in de ruimte gebracht in afwachting van registratie en fotografie.
  • Afwerking:
    • Wanneer een lade leeg is, wordt met de stofzuiger alle stof en boormeel verwijderd.
    • Daarna wordt de lade grondig ontsmet door het ontsmettingsmiddel te sprayen op een microvezeldoek en daarmee het volledige oppervlak schoon te vegen.
    • Elke lade wordt op de bodem voorzien van een laag zijdepapier.


De stukken worden netjes teruggelegd in de ladekast en afgedekt met zijdepapier tegen stof.

Andere nuttige info

Praktische hulpmiddelen:

  • drie opklapbare tafels;
  • groot vel bubbelfolie - hergebruik;
  • fototoestel – Uitleendienst Erfgoed;
  • twee museumstofzuigers – Uitleendienst Erfgoed;
  • maquillageborstels - HEMA;
  • nitril handschoenen in verschillende maten – La Route du Papier;
  • mondmaskers P3 (hergebruik) en FFP3 (wegwerp) – Hubo;
  • desinfectiespray met sporicide Incidin OxyFoam S (vroeger Aseptix; geschikt voor gebruik op houten en metalen meubilair, niet voor marmeren of natuurstenen oppervlakken) – Art Salvage België;
  • microvezeldoeken (of eventueel keukenpapier) - supermarkt;
  • zijdepapier voor het herverpakken – Jansen-Wijsmuller & Beuns/La Route du Papier.
Evaluatie

De schimmel kon vlot verwijderd worden met behulp van de museumstofzuiger. Hier en daar was het textiel wel al verkleurd door de schimmel, maar verdere schade is vermeden.

Periodieke visuele inspectie zal moeten uitwijzen of de droge reiniging volstaat ter bestrijding.

Aanbevelingen
  • Deel een groot oppervlak in denkbeeldige zones in en stofzuig deze systematisch.
  • Het steeds gebogen staan over een tafel is belastend voor de rug. Voorzie voldoende pauze, afwisseling en/of zitgelegenheid.
  • Voorzie een vuilbakje waar gebruikte handschoenen meteen in kunnen.
  • Doe dit werkje idealiter in het voorjaar of najaar: niet te koud voor de helpende handen, maar ook niet te warm zodat handschoenen en maskers gaan irriteren.
  • Werk minstens met twee personen om de grote stukken veilig te hanteren.
  • Maak afspraken met de kerkfabriek of beheerder, zodat u het materiaal tussen twee sessies eventueel kan laten staan.
Contactgegevens
  • Erfgoedcel Pajottenland-Zennevallei, Birgit Scheys-Thys, projectverantwoordelijke 'Weg van God', birgit@erfgoedcelpz.be
  • Departement Cultuur, Jeugd en Media (vanaf 1/07/2019: FARO), Tine Hermans, erfgoedconsulent, tine.hermans@faro.be