West-Vlaanderen - Project agrarische erfgoedcollecties - Provincie West-Vlaanderen & CAG - Centrum Agrarische Geschiedenis
Thema
collectiemanagement
duurzaamheid
informatiebeheer
waarderen, selecteren en herbestemmen
Aard collectie
Hoofdzakelijk agrarisch erfgoed (werktuigen i.v.m. landbouw- en voedingserfgoed), maar ook ambachtelijk en volkskundig (huishoudelijk) erfgoed is deels in het project betrokken.
Context
De (depot)problematiek van agrarische collecties in het algemeen en van volgende bestaande collecties:
- voormalig Landbouwmuseum Leiedal - Bissegem;
- voormalig Landbouwmuseum Heuvelland - Kemmel;
- provinciale Landbouwcollectie Bulskampveld - Beernem;
- Openluchtmuseum Bachten de Kupe - Alveringem;
- Landbouwcollectie Stad Waregem.
Doel
- Van enkele op voorhand geselecteerde basiscollecties, een wetenschappelijke objectregistratie maken.
- Als gevolg van o.a. een gewijzigde beleidsvisie in de loop van het project aangevuld met 'waarderen, selecteren en herbestemmen'.
- Onbekend roerend agrarisch erfgoed ontsluiten voor het brede publiek.
Timing
Januari 2014 - december 2016.
Budget
€ 210.000
Aantal medewerkers
1 Projectmedewerker CAG (+ intensieve ondersteuning door een stafmedewerker roerend erfgoed (CAG); een stuurgroep bestaande uit medewerkers van de Provincie West-Vlaanderen en CAG (ad hoc aangevuld met lokale verantwoordelijken).
Externe hulp
CAG: projectmedewerker en stafmedewerker, Provincie West-Vlaanderen: depotconsulenten en monumentenwachter interieur, Provinciaal domein Bulskampveld: dienst cultuur, groendienst en dienst NME, experten voor doorlichting collectie Bachten de Kupe, personeel stad Kortrijk en zuidwest, personeel stad Waregem, belanghebbenden voor waardering collectie Bulskampveld.
Gebruik richtlijnen of standaarden
- SPECTRUM (registratie en afstoting),
- MovE invulboek en AAT-ned thesaurus (registratie),
- Op de museale weegschaal (waardering),
- LAMO (afstoting),
- Bulkafstoting in musea (afstoting),
- COMETA (collectiebeschrijving).
Concrete aanpak
Procedure of stappenplan voor registratie
1. Voorbereiden
- Bekijk de collectie: maak een overzicht van wat u wil registreren; leg uw rondgang doorheen de collectie op foto vast.
- Verzamel informatie; zoek de oude inventaris (als die er is); tracht verdwenen voorwerpen op te sporen; contacteer experts; doe navraag bij de collectiebeheerder.
- Plan een overleg met alle betrokkenen; maak duidelijke afspraken.
2. Een werkplek zoeken
- Zorg voor voldoende bewegingsruimte; kies een aparte ruimte voor het reinigen van de stukken en organiseer een tweede werkruimte voor het registreren en fotograferen.
- Bouw een eigen fotografie-opstelling en stem die af op de grootte van de objecten.
- Gebruik wit papier als achtergrond en liefst ook als ondergrond.
3. Reinigen
- Maak de objecten voldoende schoon en voorzie daar ook de nodige tijd voor.
4. Fotograferen
- Maak duidelijke en scherpe foto's zonder storende achtergronden; ook verlichting is belangrijk; gebruik een statief voor uw camera.
- Voorzie altijd twee basisfoto's: met en zonder schaallat en objectnummer.
- Fotografeer de objecten vanuit een hoek. Dit levert in een enkel beeld meer diepgang en informatie op.
- Maak detailfoto's wanneer nodig; besteed ook aandacht aan de opschriften, zoals: logo's, fabrikantennamen ...
5. Beschrijven
- Gebruik een standaardfiche voor het noteren van de gegevens per object (dit kan zowel op papier als digitaal).
- Binnen een basisregistratie noteert u minstens: registratiedatum, objectnummer, objectnaam, vervaardiger, datering, compleetheid, toestand, fysieke beschrijving, materiaal, kleur, afmetingen en opschriften.
- Landbouwwerktuigen hebben soms specifieke afmetingen; bijzondere onderdelen meet u steeds op.
6. Digitale registratie
- Laad de foto's van uw camera op uw pc en wijzig de bestandsnaam in het objectnummer.
- Bewerk eventueel de foto's om hun leesbaarheid te vergroten met beeldverwerkingssoftware; dit kan ook erg tijdrovend zijn.
- Breng alle informatie samen in een registratiesysteem naar keuze.
- Vul alle beschikbare informatie per object aan in het registratiesysteem; besteed extra aandacht aan de inhoudelijke beschrijving.
7. Ontsluiting
- Plaats de gegevens van elk object online en maak hiermee het agrarisch erfgoed toegankelijk voor iedereen.
Voor een uitgebreid overzicht: raadpleeg de handleiding 'De hand aan de ploeg'.
Praktische hulpmiddelen
- Fotografie-opstelling (voldoende groot) met witte achtergrond en grondbedekking
- Grote tafel, kleine werktafel, schrijfgerei ...
- Digitale reflexcamera, statief, flitslampen ...
- Schaallatten, labels voor het fysiek nummeren
- Schoonmaakgerei: borstels, vuilniszakken ...
- Computer (met internetverbinding).
Voor een uitgebreid overzicht aan praktische tips: raadpleeg de handleiding 'De hand aan de ploeg'.
Externen inschakelen
- Experten voor de doorlichting van de collectie Bachten de Kupe.
- Belanghebbenden bij de waardering van de collectie Bulskampveld.
- Vrijwilligers voor het werken in de collectie Bachten de Kupe.
Andere nuttige info
- Het reinigen en klaarleggen van objecten kan door iemand anders gebeuren dan de registrator/fotograaf. Dit bespaart tijd.
- Ontkoppel de registratie van grote en kleine tuigen. Handwerktuigen laten zich beduidend sneller beschrijven dan grote werkruigen of voertuigen.
- Probeer de stukken zo weinig mogelijk te manipuleren en zet ze na registratie meteen goed weg.
- Let op de juiste benaming van de voorwerpen. Voeg zo weinig mogelijk nieuwe woorden toe als u werkt met een thesaurus (hiërarchische woordenlijst).
Voor een uitgebreid overzicht aan praktische tips: raadpleeg de handleiding 'De hand aan de ploeg'.
Evaluatie
Collecties
- Het merendeel van de geregistreerde objecten verkeert in redelijke tot goede staat. Toch is waakzaamheid geboden. Houten voorwerpen vertonen sporen van houtborende insecten (al dan niet actief). Metalen voorwerpen vertonen sporen van roest, maar doorgaans valt de schade mee. Tot slot zijn er ook tuigen met sporen van slijtage en materiaalverlies. Indien de tuigen niet worden behandeld, kan verval snel optreden.
- Ook qua volledigheid (compleetheid) zijn de stukken in goede staat. Bijna viervijfde van de geregistreerde objecten is compleet. Adequaat onderhoud en kennis van de collectie blijft evenwel noodzakelijk.
Registreren
- Een goede voorbereiding is veel waard. Door de locaties op voorhand goed te bestuderen en een gedetailleerd plan van aanpak uit te werken, wordt veel tijd bespaard.
- Inherent aan de registratie van landbouwcollecties is dat dit soms in moeilijke omstandigheden gebeurt: omgaan met grote en soms gevaarlijke stukken, werken in een onverwarmde loods ...
- Voldoende bewegingsruimte voor het registreren en fotograferen van grote collectiestukken of machines is hoogst noodzakelijk. Goede transportmiddelen zijn cruciaal om de stukken op verantwoorde wijze te verplaatsen.
- Een digitaal beheer van een collectie is flexibeler en gebruiksvriendelijker dan het werken met een inventaris op papier. Aanpassingen zijn snel gebeurd.
- Collecties beschrijven blijft een arbeidsintensieve taak. Precies inschatten hoe snel een registratieopdracht zal verlopen, is moeilijk omdat er vaak onverwachte obstakels opduiken.
Aanbevelingen
- Roep als beheerder van een agrarisch-ambachtelijke collectie externe hulp in, zowel op het vlak van inhoudelijke expertise als financiële ondersteuning.
- Bevat een collectie nogal wat gelijkaardige objecten? Dan is het raadzaam een waarderings- en selectietraject uit te stippelen.
Contactgegevens
- Brecht Demasure, projectmedewerker CAG, brecht.demasure@cagnet.be, 016 37 41 96
- Bert Woestenborghs, stafmedewerker CAG, bert.woestenborghs@cagnet.be, 016 32 35 48
- Livia Snauwaert, erfgoedconsulent departement Cultuur, Jeugd en Media, livia.snauwaert@cjsm.vlaanderen.be, 02 553 42 13
