Stichting Logos beschikt over een collectie van ca. 120 muziekinstrumenten die gebouwd zijn door muziekmaker Godfried-Willem Raes, over een periode van zo’n 45 jaar (1970-nu). De collectie is zeer hybride en al de experimentele instrumenten zijn uniek, in die zin dat er steeds maar één exemplaar van bestaat.

De instrumenten staan soms ver van wat er traditioneel onder 'muziekinstrument' verstaan wordt. Bouwtechnisch gezien vermengen ze technieken uit de traditionele instrumentenbouw, met elektrische/elektronische en digitale innovaties. Omdat er gebruik gemaakt wordt van verschillende soorten klankopwekking zijn sommige van deze artistieke objecten in hoge mate modulair. Ook de bespeling is doorgaans niet traditioneel. Zo worden sommige instrumenten bijvoorbeeld door het publiek bespeeld of aangestuurd via speciaal daarvoor ontwikkelde interfaces (beweging, geluid).

Eenzelfde instrument heeft vaak ook verschillende verschijningsvormen. Zo kan een audio-artinstallatie gebruikt worden in een performance of een instrument of geluidenmachine samenvallen met de partituur. Als dusdanig zijn deze instrumenten belangrijke getuigen van de ontwikkelingen in de hedendaagse/nieuwe muziek in het algemeen en van de filosofische en (muziek)esthetische opvattingen van hun maker in het bijzonder.

Het feit dat de instrumenten (mechanische, elektr(on)ische en digitale componenten) erg kwetsbaar zijn en alle kennis erover verloren dreigt te gaan (gezien de leeftijd van hun maker), dwingt ons tot actie. Met deze aanvraag willen we, via een eenmalige inhaalactie, alle informatie verzamelen die nodig is om de toekomst van de collectie te verzekeren en te optimaliseren. Het documenteren en beschrijven van de instrumenten zijn twee aspecten waarop we inzetten. Aan de hand daarvan kunnen we acties opzetten om het draagvlak en de interesse voor de collectie verder te vergroten (verschillende doelgroepen), ook op internationale schaal.

Gezien het grote aantal muziekinstrumenten en hun complexiteit kiezen we ervoor dit project in twee fasen op te splitsen:

• In de eerste fase (01/03/2019 – 29/02/2020) ligt de focus op drie groepen instrumenten die gebouwd zijn tussen 1970 en 1995: (1) de elektronische en elektroakoestische instrumenten, (2) de grote (straat)projecten en (3) klanksculpturen.
• In een tweede fase (01/03/2020 – 28/02/2021) komen (4) de interfaces (invisible instruments) en (5) de meer dan 60 muziekautomaten (de orgels, de percussieautomaten, de geautomatiseerde blazers en de snaarinstrumenten) en geluidenmachines van het Logos Robotorkest, gebouwd tussen 1985 en 2017, aan bod.

Per fase zetten we in op het catalogeren en documenteren van de instrumenten en op het valoriseren van de inhoudelijke en methodologische projectresultaten.

Catalografie en documenteren

De instrumenten zullen op stukniveau beschreven worden volgens de geldende wetenschappelijke standaarden. We zullen hierbij de catalogus van het Brusselse Muziekinstrumentenmuseum als basis gebruiken. Deze laat toe om onder meer vormelijke, materiaaltechnische, muziektechnische, beheersmatige en contextuele informatie (ontstaans- en gebruikscontext) te bundelen.

Bepaalde vormen van informatie hebben evenwel geen plaats in de vaste metadatastructuur van deze catalogus. Het betreft zowel informatie die belangrijk is voor het langetermijnbeheer van de instrumenten als voor het betrekken van nieuwe/alternatieve doelgroepen. In de vorm van bijkomende documentatie zal dergelijke informatie verzameld worden: bouwtekeningen, elektrische schema’s, richtlijnen voor het monteren, demonteren en onderhoud van de instrumenten, bedieningshandleidingen, de firmware van de gebruikte microprocessoren, een beschrijving van de software (die vaak specifiek ontworpen is voor de instrumenten of daarvoor aangepast), speeltechnieken, repertoire, klankillustraties, enz. De catalogus van het MIM laat toe diverse vormen van documentatie bij de beschrijvingsrecords te bewaren. Alle informatie kan zo als één geheel worden bewaard.

De medewerkers van Logos zetten de voorbije jaren op verschillende momenten en manieren in op de creatie van dergelijke documentatie. Dit gebeurde echter nooit systematisch omdat het geen basistaak was van de organisatie. Het is onze bedoeling om na te gaan welke documentatie al bestaat, deze te bundelen, na te kijken op volledigheid en correctheid en te updaten. Waar nodig creëren we nieuwe documentatie. De vorm waarin de documentatie wordt opgesteld (tekst, tekeningen, (audio)visueel, enz.) kan verschillen. We passen onze methode aan aan de noden van de diverse doelgroepen. We besteden m.a.w. ook aandacht aan laagdrempelige documentatievormen.

Ontsluiting en valorisatie

Via de catalogus van het MIM komen de instrumenten terecht op Carmentis, de publieke catalogus van de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis van Brussel. Ook via de eigen website van de Stichting zullen de instrumenten getoond worden, met tal van extra bijlagen. Op deze manier kunnen we de collectie voor een breder publiek toegankelijk maken.

De instrumenten die in de eerste fase onder handen genomen worden, stellen we tentoon op Erfgoeddag 2019. De inhoud van deze tentoonstelling sluit overigens naadloos aan bij het thema Hoe maakt u het? Ook het MIM te Brussel heeft interesse en de intentie om een soortgelijke tentoonstelling te organiseren.

De collectie wordt opengesteld voor onderzoek en tentoonstellingen die derden willen organiseren. Componisten, uitvoerders, concert- en festivalorganisaties die de instrumenten willen gebruiken bij hun voorstellingen, mogen dat bekendmaken aan Stichting Logos. Uiteraard worden de risico’s steeds zorgvuldig afgewogen.

Minstens per fase zullen de inhoudelijke en methodologische projectresultaten gecommuniceerd worden naar de verschillende doelgroepen.