Poppen tot leven gewekt: een inhaalbeweging in digitalisatie van het poppenspel, met focus op het immaterieel culturele aspect en de valorisatie ervan

Het project ‘Poppen tot leven gewekt: een inhaalbeweging in digitalisatie van het poppenspel, met focus op het immaterieel culturele aspect en de valorisatie ervan’ (2023-2024) focuste in de eerste plaats op het inhalen van achterstanden in de registratie van de collectie poppenspel van Huis van Alijn. Dat uitte zich in verdiepend onderzoek van bestaande records, maar ook de registratie van niet eerder geregistreerd materiaal en het onderzoeken hiervan.

Belangrijk was bovendien de aandacht voor het borgen van immaterieel erfgoed en het leggen van linken binnen de collectie om het documenteren van de erfgoedpraktijk poppen- en figurentheater binnen collectieregistratie mogelijk te maken.

De collectie ‘poppenspel’ bestond bij aanvang van het project uit 538 geregistreerde records (o.a. poppen, foto’s en documenten van Spelleke van De Muide/Spelleke van Folklore, kleine Gentse poppentheaters, en een schenking van CEMPER uit 2021 van poppen van Theater Taptoe en een deel van de collectie poppen van de Mechelse familie Contryn). De registratiegraad van deze deelcollectie was bij aanvang 85% basisregistratie, 30% verdiepend registratie, en een digitalisatiegraad van 40%. Er waren echter heel wat stukken niet in kaart gebracht, zowel in het museum als bij de betrokken gezelschappen. Hiervoor werd bekeken in welke mate ze een aanvulling vormde op de bestaande collectie. 

De volledige poppenspelcollectie beslaat na afloop van het project 2019 records.

Projectresultaten

Deze 2019 records hebben op dit moment een basisregistratie van 100% en een verdiepende registratie van 90%. De overige 10% zijn o.a. stukken waarvoor onvoldoende achtergrondinformatie terug te vinden was. Een ander deel zijn audiovisuele dragers doorgegeven aan Meemoo voor een digitaliseringsronde. We weten nog niet exact wat op de banden of tapes staat en kunnen zodus nog geen verdiepende registratie voorzien. De gehele collectie poppenspel heeft op dit moment een digitalisatiegraad van 95%.

Binnen het project werden de volgende acties uitgevoerd:

  • Door de projectmedewerker werd in de eerste plaats een datacleaning uitgevoerd op de 538 bestaande records, alsook een verdiepende registratie in Adlib/Axiell. Daarnaast werden niet eerder geregistreerde stukken uit de museumcollectie (in het verleden genummerd op de drager zelf maar niet geregistreerd in Adlib/axiell) geregistreerd en gedigitaliseerd. Het materiaal dat nog aanwezig was bij de betrokken erfgoedgemeenschappen (meer bepaald: Theater Taptoe, familie Contryn en Pierke van Alijn) werden in kaart gebracht. Hierover werd geoordeeld of ze inhoudelijk een aanvulling vormden op de bestaande collectie. Indien dat het geval was, werden ze opgenomen in collectie en werd meteen een record aangemaakt. 1481 nieuwe records kregen een basis- en verdiepende registratie. De stukken werden gedigitaliseerd met een recent aangekochte reprostand. Voor de gehele poppenspelcollectie werden expliciete linken tussen records en associaties toegevoegd.
  • Een rechtenstatus werd aan de hand van een door Collectie van de Gentenaar opgemaakte flowchart bepaald. Waar mogelijk werd een rechtenstatus (CC-BY-NC 4.0) vastgelegd in een overeenkomst in samenspraak met de rechthebbenden.
  • De poppen van Pierke van Alijn, die nog wekelijks worden bespeeld voor publiek en de bijbehorende decors werden ‘opgenomen’ in de collectie op voorwaarde dat ze nog steeds bespeeld kunnen worden. Ze werden in het kader van deze inhaalbeweging gefotografeerd, geregistreerd en verdiepend onderzocht in samenwerking met de spelers.
  • De thesaurus werd opgeschoond, en waar mogelijk gelinkt aan erkende thesauri (vb: AAT). Relevante personen en instellingen op foto’s, als vervaardigers of als associatie (165) werden gelinkt aan wikidata, gezien hun lokale karakter.
  • De start van de inhaalbeweging verliep gelijktijdig met de tentoonstelling ‘Licht uit. Pop op’. In de tentoonstelling werd een eerste maal geëxperimenteerd met het audiovisueel documenteren van de praktijk en speltechnieken. De vervaardigde producties stroomden door naar collectie en kregen een volledige registratie. Ze vormen een belangrijke aanvulling in het documenteren van poppenspel. Daarnaast werden de contacten die in het kader van de expo gelegd waren binnen de inhaalbeweging verder verduurzaamd. Er werden bovenop de interviews en captaties uit de expo extra video’s opgenomen en extra interviews afgenomen met mensen uit de erfgoedgemeenschap. Deze interviews boden een belangrijke inhoudelijke aanvulling op literatuuronderzoek. Heel wat kennis over de geschiedenis van het (Gentse) poppenspel is immers maar beperkt neergeschreven. Alle informatie stroomde door naar de verdiepende registratie.
  • In het kader van de inhaalbeweging werd een invulboek op project-CEST gepubliceerd dat als leidraad dient in registratie, ook voor de gehele collectie. Het invulboek en onze bevindingen m.b.t. het registreren en documenteren van immaterieel erfgoed namen we mee in de OSLO-workshops van meemoo. Hierin konden we onze registratie, met aandacht voor immateriële praktijken, toetsen aan het door WIE en meemoo opgemaakte datamodel voor immaterieel erfgoed. We maakten de vertaalslag van ons invulboek naar de OSLO-standaard voor ontsluiting. Meer informatie over dit traject is eveneens terug te vinden op project-CEST
  • Met het oog op het delen van open en toegankelijke digitale culturele content is gewerkt aan ontsluiting en valorisatie. Op de eigen collectiepagina zijn momenteel 287 stukken ontsloten. De reden dat de ontsluitingsgraad op de eigen website laag ligt, komt door een aanhoudend technisch probleem waarbij de website foute informatie uitleest van het MAM. Er staat nog een dataset van 229 records klaar ontsloten te worden van zodra de technische problemen opgelost zijn. Er werden 5 artikels geschreven over het thema en de collectie op de eigen website. Dezelfde collectiestukken als op de website en hun metadata zijn ook ontsloten op de pagina van de collectie van de Gentenaar.
  • Om de collectie op een meer volledige en duurzame digitale manier te ontsluiten werd een inhoudelijke pagina uitgewerkt waarin we dieper ingaan op poppenspel als praktijk. Informatie en kennis, stukken uit de collectie, fragmenten uit interviews en captaties zijn hierop ontsloten.
  • Alle collectiestukken zijn bovendien volledig digitaal te doorzoeken en raadplegen in Studio Alijn.
  • Door studenten toegepaste informatica van Odisee werd een applicatie ontwikkeld waarop museumbezoekers de collectie kunnen leren kennen. Deze applicatie krijgt in januari 2024 plaats in de vaste hoofdopstelling. Op deze manier kunnen we de collectie ook digitaal delen met mensen die het museum fysiek bezoeken.
  • Bijkomstig werden oude teksten van Pierke van Alijn gedigitaliseerd. Ze zijn te raadplegen en OCR doorzoekbaar in Studio Alijn. Enkele privéarchieven werden gescand met het oog op het bewaren van kennis, maar worden niet door Huis van Alijn bewaard. 
Leden stuurgroep
  • meemoo
  • WIE (Werkplaats immaterieel erfgoed)
  • CEMPER
  • Erfgoedcel Mechelen
  • Thomas More Hogeschool
  • Jidoka
  • Koen Vergauwen (Pierke van Alijn)

Praktische info

Looptijd van
Looptijd tot
Organisatienaam
Huis van Alijn
Contactpersoon
Eva Dierckx
Marit Van der Jeugt
Sam De Schutter
Adres
Kraanlei 65, 9000 Gent
Telefoon
09 235 38 00
Financieringsbron(nen)

Projectsubsidie ‘Inhaalbeweging digitale collectieregistratie’ van het Departement Cultuur, Jeugd en Media van de Vlaamse Gemeenschap

Andere projecten

De Openbare Bibliotheek Brugge, de Universiteitsbibliotheek Gent, het Grootseminarie Brugge en het Bisdom Gent slaan ...

De Vlaamse Erfgoedbibliotheken en meemoo bouwen samen met collectiebeherende organisaties een overkoepelend Vlaams programma voor ...

3D biedt veel mogelijkheden voor het verzamelen en opslaan van kennis. Het kan ook een ...