Wereldwijd experimenteren erfgoedinstellingen met het waarderen van cultureel erfgoed. Ook erfgoedbibliotheken zijn actief bezig met het waarderen van hun rijke collecties. De bestaande waarderingsmethodieken ontstonden echter in een museale context. Collecties van erfgoedbibliotheken vragen daarom om een eigen aanpak.

Een eigen methodiek

In het project Wijzer Waarderen ontwikkelde Vlaamse Erfgoedbibliotheken samen met collectiebeheerders een waarderingsmethodiek toegespitst op bibliothecair erfgoed. De collecties van erfgoedbibliotheken zijn immers erg uiteenlopend qua inhoud, materiaaltype, tijdsperiode als ontstaan. Ze zijn ook zeer omvangrijk, waardoor item per item waarderen niet haalbaar is. Bibliothecair erfgoed verschijnt bovendien vaak in meerdere exemplaren, waardoor meerdere bibliotheken dezelfde publicatie kunnen bewaren. Erfgoedbibliotheken kijken dus steeds over hun eigen grenzen heen, zeker voor collectieafstemming en -afspraken.

Een eigen waarderingsmethodiek voor bibliothecair erfgoed is daarom onontbeerlijk. Omdat die vooral handig en werkbaar moet zijn, vertrekken we vanuit de praktijk, aan de hand van een aantal waarderingstrajecten. Deze ervaringen helpen de methodiek vorm te geven en te verfijnen. De resultaten bundelen we in een toolbox, bedoeld voor iedereen die met het waarderen van bibliothecair erfgoed aan de slag wil gaan.

Een vernieuwde Collectiewijzer

De Collectiewijzer Erfgoedbibliotheken brengt het bibliothecair erfgoed in kaart aan de hand van de deelcollecties die in Vlaamse erfgoedbibliotheken aanwezig zijn. Deze veldtekening is essentieel bij het opsporen van overlap tussen collecties. Dit is nodig voor collection mapping (het bepalen van overlap en verschillen tussen collecties) en het opzetten van waarderingstrajecten. 

Om de sector hierbij nog beter te ondersteunen dient een update en upgrade van de Collectiewijzer zich aan. Die maakt het mogelijk om de bestaande gegevens in de databank te verrijken en onderlinge relaties toe te voegen. De vernieuwde Collectiewijzer biedt bovendien de mogelijkheid om de resultaten van waarderingstrajecten duurzaam te bewaren. Een nieuw datamodel laat toe om collectie-evaluaties - zoals een waardering, maar ook een schaderegistratie (UPLA) - aan de opgenomen deelcollecties te koppelen.

Waarderingstrajecten

In het eerste waarderingstraject speelden negentiende-eeuwse kranten de hoofdrol. Deze unieke historische bronnen zijn ernstig bedreigd door verzuring, een autonoom en onomkeerbaar vervalproces dat papier uit die periode aantast. De partnerbibliotheken van Vlaamse Erfgoedbibliotheken waardeerden hun collecties met het oog op collectiezorg en onderlinge afspraken rond digitalisering. Het 400ste jubileum van het sterfjaar van Simon Stevin vormt de aanleiding voor een tweede waarderingstraject. Hierin staan wiskundige oude drukken uit de zestiende en zeventiende eeuw centraal, de periode waarin de bekende Brugse wiskundige leefde. Het traject helpt de figuur van Stevin en het belang van zijn werk (rol als vernieuwer, impact enz.) in zijn historische context te plaatsen.

Ook na afloop van deze trajecten zet de vzw Vlaamse Erfgoedbibliotheken in op waarderen. Wie plannen heeft voor een waarderingstraject rond bibliothecair erfgoed, kan altijd bij ons terecht voor advies.

De resultaten

De toolbox Wijzer Waarderen bundelt alle kennis en ervaringen uit de gelopen waarderingstrajecten. U vindt er ook een stappenplan voor de methode die Vlaamse Erfgoedbibliotheken vzw ontwikkelde en heel wat tips en tricks. 

De resultaten van de waarderingstrajecten worden opgenomen in de vernieuwde Collectiewijzer Erfgoedbibliotheken.