Hoe ‘versterkt’ u uw erfgoedcollectie?
“Collecties vormen het hart van een museum, archief of erfgoedbibliotheek”, zo klinkt het in de introductie bij de brochure Een collectieplan schrijven? Dat doe je zo! (2021). Maar welke accenten zijn van tel als het over collectiebeleid gaat? En spoort dit met úw visie, of net niet? De Erfgoedwijzer ondersteunt u bij het uittekenen van een blauwdruk voor het collectiebeleid van uw museum of erfgoedorganisatie.
Musea, archieven, erfgoedbibliotheken, kerkelijke organisaties, erfgoedcellen enz. kiezen steeds duidelijker voor een waardegerichte aanpak om de hoofdlijnen van hun collectiebeleid te bepalen. Die aanpak vormt het uitgangspunt van zowel de brochure Een collectieplan schrijven? als de vertaling ervan op de Erfgoedwijzer.
Waardegebaseerd collectiebeleid
De drie pijlers van collectiemanagement naar Robert Waller (CA) verduidelijken zo’n waardegebaseerde visie op collectiebeheer. Tessa Luger van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (NL) vertaalde die visie naar een model voor het waarderen van erfgoedcollecties.
- Ontwikkeling richt zich op het verhogen van waarde: een conserverende behandeling, onderzoek uitvoeren of het collectieprofiel aanscherpen betekent een versterking van uw collectie.
- Toegankelijkheid van (informatie over) de collectie heeft op de drie aspecten een impact.
We lichten het ‘verhogen van waarde' er hier even uit. Meer informatie over de twee andere pijlers vindt u in de Erfgoedwijzer.
Het verhogen van waarde
Hoe haalt u méér waarde uit uw collectie? Welke kansen ziet u en hoe vult u die in? Hoe documenteert u dat proces? Onder meer door conservatie, onderzoek of verwerving.
Conserveren
Welke objecten gaat u restaureren, hoe en waarom? Het tentoonstellingsprogramma voor de komende jaren of een herziening van de presentatie kan een dankbaar uitgangspunt zijn om objecten op hun conditie te beoordelen en eventuele ingrepen te plannen en te budgetteren. Op deze pagina van Erfgoedwijzer leest u meer.
Onderzoeken
Welke onderzoeksvragen zijn aan de orde? Welke accenten worden in de toekomst gelegd? Welke vormen van onderzoek zijn haalbaar? Wat kan intern gebeuren? En wat ziet u bij voorkeur uitbesteed of waar kunnen vrijwillige medewerkers bijdragen? Hier vindt u meer informatie.
Tips
- Een onderzoeksagenda kan studenten of onderzoekers aanzetten om zich op úw collectie te focussen.
- Een erfgoedgemeenschap rond bv. een Sint-Hubertusviering kan de jaarlijkse wijding van dieren in de dorpsgemeenschap documenteren of via mondelinge geschiedenis verrijken met boeiende verhalen en achtergondinformatie.
- Het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium heeft een jarenlange interdisciplinaire onderzoekspraktijk opgebouwd, met aandacht voor zowel wetenschappelijke analyses als een gefundeerde praktijk van behandelen. Interessante stukken met een relevantie voor Vlaanderen kunnen door het KIK worden geselecteerd voor meer diepgravend onderzoek. Alleszins is de aanpak op zich voldoende inspirerend. Meer informatie daarover vindt u hier.
Verzamelen
Wat zijn criteria voor verwerving? Hoe verloopt de besluitvorming? Hoe wordt dit vastgelegd? Een zicht op lacunes in de collectie, een visie op het aanvaarden van schenkingen of legaten, en een afstemming met collega-musea of -erfgoedorganisaties zijn interessante facetten van het verwervingsbeleid.
Tips
- Spectrum 5.0, de internationale standaard voor collectiebeheer biedt interessante richtvragen, minimale normen en een voorstel van aanpak om in niet minder dan 21 procedures met de collectie om te gaan. De procedures 'verwerving' en 'inkomend object' bevatten concrete richtlijnen. Raadpleeg ze op de website van de Collections Trust, waar alweer een geüpdatete 5.1 versie (in het Engels) beschikbaar is.
- De Werkplaats immaterieel erfgoed organiseerde een traject rond het verzamelen / borgen van immaterieel erfgoed met vijf pilootmusea. De resultaten daarvan kunt u lezen op de website immaterieelerfgoed.be.
Ontzamelen
Wat zijn de drijfveren om wel of niet te ontzamelen? En welke zijn de criteria voor afstoting en herbestemming? Het in depot bewaren van objecten of collecties die in een ver verleden zijn geschonken maar geen logische band met uw collectie hebben, vraagt onnodig veel energie en budget. Probeer dit te benoemen en te zoeken naar een verantwoorde oplossing. Afstoten kan een verantwoorde aanpak zijn, maar is een arbeidsintensief proces waaraan een zorgvuldige waardering en selectie voorafgaat.
Tips
- Raadpleeg de LAMO (Leidraad voor het ontzamelen van museumcollecties, 2016) voor het verantwoord afstoten van (deel)collecties.
- Raadpleeg de Spectrum procedure ‘Afstoting & uitschrijving’.
Meer lezen
- Erfgoedwijzer-dossier 'Collectiemanagement'.
- T. Luger, B. Bergmans & A. Milkers, Een collectieplan schrijven? Dat doe je zo!, Brussel, 2021.
- B. De Nil, J. Vanhoutte & J. Walterus, Naar een collectieplan in zes stappen. Een leidraad voor bibliotheek en archief, Brussel, 2016.
- T. Luger, Op de museale weegschaal. Collectiewaardering in zes stappen, RCE, Amersfoort, 2014.
Landelijk Contact Museumconsulenten Nederland:
- Over collectiebeleid, met factsheets en interessante verwijzingen.
- Onderzoek omtrent collecties.
Neem ook een kijkje op de bijzonder rijke website van Collections Trust UK waar musea tools, informatie en advies vinden over het beheren, ontsluiten en documenteren van collecties.
Foto's: Tweede Fossielenzaal Teylers Museum. Teylers Museum via Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0 NL // Domenico Remps, Cabinet of curiosities. Web Gallery of Art via Wikimedia Commons, publiek domein
.jpg){kind=link}
