Na Aalst Carnaval in 2019 werd nu ook de Ducasse van Ath geschrapt van de Representatieve Lijst van het immaterieel cultureel erfgoed van de mensheid van Unesco vanwege het discriminerende en racistische karakter van ‘Le Sauvage’.

‘Le Sauvage’ vs. ‘To be black is to be beautiful’

De Ducasse van Ath (Aat) − ducasse is Waals voor kermis, volksfeest − vindt jaarlijks in augustus plaats in de Henegouwse stad Ath. Een hoogtepunt tijdens dit feestweekend is de stoet, met in de hoofdrol de reus Goliath. In deze optocht loopt ook ‘Le Sauvage’ mee, een zwartgeschilderd personage met een hoed van veren. Tot in 2021 droeg die ook een neusring en kettingen rond de polsen. Het is omwille van deze figuur dat het element geschrapt is.

De verwijdering kwam onverwacht. Sinds de schrapping van Aalst Carnaval (2019) heeft Unesco hiervoor een procedure ontwikkeld, opdat schrappingen in de toekomst transparant en correct zouden verlopen. Het voorstel dat op tafel lag bij het Unesco-comité in Rabat begin december, was om de Ducasse onder een ‘enhanced follow-up-status’ te plaatsen. Sinds 2019 ontving Unesco een aantal klachten over deze traditie, net als Unia (het interfederaal centrum voor gelijke kansen) en de Waalse en Brusselse regering.

Ook in Ath waren ze zich bewust van het niet onbesproken karakter van Le Sauvage. In maart van dit jaar kwam er, als antwoord op de ontstane heisa, nog een website om het grote publiek te informeren over de achtergrond van het personage en over verschillende ondernomen acties. Daarnaast riep de gemeente een burgercommissie in het leven, bestaande uit zestig bewoners, die moest oordelen of de figuur van Le Sauvage in de huidige vorm zou blijven bestaan. In maart 2023 zou deze groep van 60 Athois zich hierover uitspreken. 

Botswana diende echter een amendement op het voorstel in, met de vraag om het element onmiddellijk te schrappen. Het gevolg? Drie uur lang hielden heel wat landen − uit de hele wereld − een vurig pleidooi om het element onmiddellijk te verwijderen. Er is geen plaats voor racistische tradities op de Representatieve Lijst van Unesco, zo klonk het unisono: ‘To be black is to be beautiful’. Met andere woorden: de druk was heel hoog. De Belgische delegatie besliste uiteindelijk zelf om de Ducasse van Ath terug te trekken.

Achtergrondinformatie

Van 28 november tot 3 december 2022 vond in Rabat (Marokko) de zeventiende sessie van het Intergouvernementeel Comité voor het borgen van immaterieel cultureel erfgoed plaats. Dit comité, dat bestaat uit 24 landen die de Conventie voor het borgen van immaterieel cultureel erfgoed geratificeerd hebben, komt jaarlijks samen. Het beslist o.a. over de aanvragen tot inschrijving op de verschillende lijsten van de conventie: de Representatieve Lijst van het immaterieel cultureel erfgoed van de mensheid, de Lijst van het immaterieel cultureel erfgoed dat dringend borging nodig heeft, en het Register van goede borgingspraktijken. Het is dit comité dat dan ook beslist over eventuele verwijderingen van een lijst of register.

De Ducasse van Ath maakte deel uit van een internationaal koepeldossier ‘Reuzen- en Drakentochten in België en Frankrijk’, dat sinds 2008 op de Representatieve Lijst staat. Het gaat o.a. over de jaarlijkse optochten van de Meiboom in Brussel, de Doudou in Bergen, de tienjaarlijkse Ros Beiaardommegang in Dendermonde, en de Ommegang in Mechelen. Voor deze (sub-)elementen heeft de schrapping van de Ducasse van Ath geen gevolgen.

Bronnen:

• 'Immaterieel cultureel erfgoed' - Unesco Vlaanderen
• 'Ducasse van Aat van Unesco-erfgoedlijst verwijderd omwille van controversieel personage van ‘de wilde’' - Gazet van Antwerpen
• 'UNESCO ICH - 17th session of the Intergovernmental Committee - Floor 02 decembre 2022 am pt8part1' - YouTube

Afbeelding: Reuzen tijdens de Ducasse van Ath. © L. Van Den Eynde – Ville d’Ath