Met Wapenstilstand achter de rug, zitten we aan het einde van de grootschalige herdenkingen rond 100 jaar Groote Oorlog. Toch lopen er nog verschillende herdenkingsprojecten die de lijn doortrekken en focussen op de heropbouw in België. Een overzicht.

Groote Oorlog voorbij

Na de Eerste Wereldoorlog ondergaat België ingrijpende veranderingen. De samenleving worstelt met ontwrichting. En tegelijkertijd herleeft ze. Met de tentoonstelling De Groote Oorlog voorbij: 1918-1928 gaat het War Heritage Institute dieper in op verschillende aspecten van de werderopbouw. Denk aan de economische heropbouw, het rouwproces en de herinnering, maar ook de vele sociale en culturele veranderingen in de jaren 1920. Om het eeuwfeest van het einde van de Groote Oorlog te herdenken, organiseert het War Heritage Institute nog tot april 2019 een lezingencyclus waarbij gespecialiseerde sprekers verschillende thema's aansnijden.

Elders in Vlaanderen lopen er nog expo’s over de wederopbouw, vaak gewijd aan een welbepaalde stad of gemeente. De expo Herleven bijvoorbeeld focust op het dagelijks leven van de Leuvenaars vlak na de Eerste Wereldoorlog. Ook in Aarschot – net zoals Leuven zwaar getroffen tijdens de Oorlog – loopt er een tijdelijke tentoonstelling over de heropbouw. U krijgt er beelden van voor, tijdens en na de Oorlog.

Nieuwpoort, nog zo’n zwaar gehavende plaats aan het einde van de oorlog, staat onder meer stil bij de impact van het oorlogsgeweld op het landschap. In dezelfde lijn ligt de online tentoonstelling van het Centrum voor Agrarische Geschiedenis. Dit themaverhaal vertelt hoe het Belgische platteland zich na 1918 herstelde en wie daartoe heeft bijgedragen.

Ingehaald door het heden? Kritisch terugblik op vier gevulde herdenkingsjaren

Ook nu – december 2018 - zou je kunnen zeggen dat de Groote Oorlog 'voorbij' is. Met Wapenstilstand achter de rug, zitten we helemaal aan het einde van de eeuwherdenkingen. Maarten Van Alstein (Vlaams Vredesinstituut) greep dit moment aan om terug te blikken op de herdenkingsgolf in Vlaanderen en wat dit precies heeft opgeleverd. Dit resulteerde in een interessant, maar ook kritisch essay.

Van Alstein's uitgangspunt is dat het gros van de herdenkingsinitiatieven verder ging dan het louter overdragen van historische kennis over de oorlog. Plechtigheden en projecten moesten ook een actuele maatschappelijke relevantie in zich dragen. In Vlaanderen werd daarbij vooral de vredesboodschap uitgedragen. Vele kunstenaars, maar ook erfgoedorganisaties, wilden deze boodschap nog versterken door ze te linken aan hedendaagse conflicten. Beelden van Ieper in 1918 en Aleppo in 2018 schuiven inderdaad griezelig makkelijk in elkaar over, zo stelt Van Alstein. Toch slaagden maar weinig herdenkingsinitiatieven erin om inzichten aan te reiken die het publiek ook konden helpen om het getroubleerde heden beter te begrijpen en er kritisch over na te denken.

Toch breekt Van Alstein een lans voor een pacifistisch herdenkingsdiscours. Hij geeft wel aan dat dit een stevige historische onderbouw nodig blijft hebben, om zo de parallellen en verschillen tussen heden en verleden beter te kunnen vatten. Zeker stof tot nadenken ...

Deze blog is de laatste in een reeks naar aanleiding van 100 jaar Wapenstilstand. Een eerste blog focuste op herdenkingsprojecten op maat van kinderen en jongeren. De tweede blog handelde over herdenkingspraktijken in het teken van de vrede.