Elk najaar vertel ik studenten over de basis van de erfgoedsector. De 'Conventie van Faro' of - voluit - de 'Kaderconventie van de Raad van Europa over de Waarde van Cultureel Erfgoed voor de Samenleving' is daarbij een vast vertrekpunt.

Deze Europese tekst uit 2005 zette bijzonder veel in gang. Niet alleen definieerde hij erfgoed als waarde en betekenis, hij maakte ook een duidelijke link tussen erfgoed en leefomgeving én zette participatie op onze agenda.

Vijftien jaar later is de tekst nog steeds grensverleggend en actueel. In drie Europese landen woedt de discussie over de conventie momenteel volop. Een kort overzicht.

Italië: we vrezen censuur?

Het land van beni culturali ratificeerde de conventie op 23 september 2020. De Italiaanse minister van Erfgoed noemde dit “een fundamenteel moment omdat de conventie erfgoed erkent als cruciale factor voor duurzame groei, menselijke ontwikkeling en levenskwaliteit” (zie hier).

Er was echter ook verzet tegen de ratificering. Volgens tegenstanders is de conventie een hefboom om het eigen erfgoed te censureren. De redenering is dat als iemand aanstoot neemt aan het Italiaanse erfgoed, de overheid verplicht zal zijn om dat erfgoed aan te passen, of zelfs te verkopen. 

Ierland: we zijn op de goede weg

Op 8 oktober 2020 lanceerde ICOMOS Ierland een mooie bundel met heel wat praktijkvoorbeelden van participatie bij erfgoed. Het doel van deze publicatie is om aan te tonen dat de Ierse erfgoedzorg eigenlijk al de lijn van Faro volgt. Een ratificering van de conventie zou de kroon op het werk zijn.

De brochure zelf staat niet online, maar u kunt wel de filmpjes bekijken die ter gelegenheid van de lancering werden gemaakt. Kijk bijvoorbeeld eens naar het mooie filmpje van de Seed Savers, die erfgoedzorg koppelen aan crowdscience. Ook de speech van de Ierse minister voor Erfgoed over de link tussen de conventie en maatschappelijke duurzaamheid is de moeite waard.

Nederland: we gaan op onderzoek

Ook onze noorderburen stellen zich de vraag of de Conventie van Faro niet al heel goed aansluit bij lopende praktijken. De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed is daarom eerder dit jaar een onderzoek gestart.

Dat bestaat in de eerste plaats uit het opzetten van een netwerk van experts. In participatielabs, georganiseerd samen met de Erfgoedacademie, delen ze ervaringen en bekijken ze wat participatie mogelijk maakt. Daarnaast is er ook een subsidielijn gelanceerd die proefprojecten ondersteunt. En er wordt onderzoek verricht naar de juridische gevolgen van een ratificering.

Deze drie onderzoekslijnen moeten uiteindelijk resulteren in een advies aan de minister over het al dan niet ratificeren van de conventie. Er volgt ook een implementatieplan om burgerparticipatie bij erfgoed verder vorm te geven. Meer informatie over dit programma (en een mooi filmpje) vindt u via deze link.

Zelf de conventie nog eens doornemen?

Wilt u zelf uw kennis van de Faro-conventie nog even bijspijkeren? Hier vindt u een Nederlandse vertaling van de tekst. Of bekijk onderstaand filmpje van de Raad van Europa, waarin nog meer voorbeelden uit verschillende landen zijn opgenomen: