Wat kunt u als moderator doen om tot betere online gesprekken te komen? In deze blog deelt Jacqueline van Leeuwen, FARO-adviseur vorming en organisatieontwikkeling, enkele interessante ervaringen en tips.

Tot maart 2020 modereerde ik met veel plezier minstens een keer per week een groepsgesprek. Als procesbegeleider ben ik getraind in het aanvoelen van groepen, het opvangen van non-verbale signalen en het opmerken van subtiele weerstand. Geen twee groepen zijn hetzelfde en het is altijd weer verrassend hoe de dynamiek tussen mensen er zal uitzien. Dat groepsgevoel maakte mijn werk boeiend en afwisselend.

Dus toen de lockdown inging en ik de virtuele vergaderzalen betrad, overviel me vooral een gevoel van verlies. Want groepsdynamiek online, dat leek me toch vooral een contradictio in terminis. Nee, mij wachtte een eenzaam bestaan waarbij deelnemers zich zouden verschansen achter anonieme schermen. En ik zou mijn moderatorskills dus moeten heruitvinden.

De praktijk van het online vergaderen

Tot zover de theorie, want al snel bleek dat mensen gewoon mensen zijn, ook als ze in hun living achter een computer zitten. En dus staken er opnieuw heel wat groepsdynamische patronen op die ik maar al te goed herkende. Enkele voorbeelden:

• Ik kon een duidelijke groepssfeer vaststellen. Zo waren er groepen die overenthousiast waren en die ik wat moest afremmen, terwijl andere achteroverleunden en mij het werk lieten doen.
• Er ontstond vaak snel een volgpatroon. Iemand poneert bijvoorbeeld een stelling en de rest van de groep noteert in de chat: “Akkoord!”. Dat lijkt fijn, maar het zorgt er soms ook voor dat het nooit tot een echt gesprek komt. 
• Deelnemers kwamen klem te zitten in rollen, bijvoorbeeld omdat zij altijd degenen waren die het antwoord moesten geven, of een kritische stem moesten laten horen. Heel makkelijk voor de rest van de groep, die zich zwijgend kon opstellen.
• Weerstand was ook zeker leesbaar tussen de regels van de chat.

Wat me daarbij wel opviel, is dat groepsdynamica online veel sneller gaat dan in een vergaderzaal. Er is geen moment van rustig binnenlopen, koffie nemen en wennen aan elkaar. De meeste deelnemers loggen precies op tijd in en vliegen meteen in de sessie. Dat betekent dat de eerste vijf minuten belangrijker zijn dan ooit. Want dan ontstaan de belangrijkste patronen, zoals de gevreesde 'achteroverleunmodus'. Online roesten systemen vliegensvlug vast en eens de deelnemers een gewoonte hebben geïnstalleerd zijn ze daar nog maar moeilijk van af te brengen.

Interventies van een moderator

Ook online kunt u als moderator dus veel groepsdynamische signalen opvangen. En dat betekent meteen dat er heel wat interventies mogelijk zijn. Een kort overzicht van wat ik de laatste weken heb ingezet om groepen los te maken:

• Bij de start installeer ik bewust patronen, bijvoorbeeld door meteen interactie te voorzien.
• Ik bied structuur door regelmatig even samen te vatten of juist door te vragen.
• Ik let op ritme en afwisseling.
• Ik pas de balansregel toe: is er veel hilariteit, dan breng ik sérieux; blokkeert de structuur de groep, dan voeg ik wat chaos toe …
• Als ik merk dat ik steeds dezelfde mensen aan het woord hoor, benoem ik dat en vraag ik expliciet of er ook anderen zijn die een inbreng willen doen.
• Ik vis bewust naar alternatieve stemmen: “Klopt dit wel voor iedereen?” Of ik probeer juist de kritische stem te verbreden: “Wie denkt daar ook zo over?” 

Veiligheid creëren om voor de eigen mening uit te komen is daarbij mijn voornaamste zorg. Denk daarom op voorhand goed na over de vragen die u aan de groep wilt stellen en hoe belangrijk het is dat mensen anoniem kunnen antwoorden. 

Kortom

De kernvaardigheden van een moderator, zien en benoemen van wat er in de groep gebeurt, zijn dus ook digitaal van tel. De signalen zijn misschien een tikje anders, en het gaat allemaal veel sneller, maar groepsdynamiek bestaat ook online, en dat is steeds een boeiend spektakel. Al begin ik ondertussen toch wel weer te verlangen naar de tragere wereld van het ouderwetse vergaderlokaal.

Foto: Jagrit Parajuli via Pixabay