Sommige problemen zijn zo complex dat de moed je in de schoenen zinkt. Ze vallen uiteen in vele deelproblemen en bovendien roepen dit soort wicked problems vaak grote spanningen op. Brainstormsessies en vergaderingen slagen er doorgaans niet in een antwoord te bieden. De Koning Boudewijstichting publiceert een brochure met vijf methodes die wel resultaat opleveren. 

Misschien voorafgaand nog even onderstrepen dat hét wondermiddel om dit soort problemen definitief de wereld uit te helpen, niet bestaat. Maar de volgende vijf methodes brengen ons wel een stapje dichter bij de oplossing. Ze zorgen ervoor dat betrokkenen met elkaar in dialoog gaan, bieden een basis voor experiment en formuleren inspirerende visies voor de toekomst. Het zijn vaak participatieve methodes, die ook 'gewone burgers' bij het denkproces betrekken, omdat wetenschappers nu eenmaal niet alle antwoorden kunnen bieden.

• De Soft systems methodologie vertrekt vanuit achterliggende doelen die verschillende types stakeholders nastreven. Deze methode wil vooral helderheid scheppen in de verschillende visies en de acties die nodig zijn om deze doelen te realiseren, in kaart brengen. Daarna confronteert men deze mogelijke acties met elkaar en met de realiteit: en als het goed is groeien uit verschillen en overeenkomsten ideeën voor verbetering.
• Het transitiemanagement heeft een radicalere aanpak. Hier komt het erop aan om de gebruikelijke, dominante manier waarop we zaken doen drastisch te veranderen. Vanuit een duidelijke visie op de toekomst vinden kleinschalige experimenten plaats. Met vallen en opstaan leren de leden van het transitienetwerk dan wat werkt en wat niet. Deze werkwijze is momenteel toegespitst op ecologische sensibilisering en milieuactivisme, maar kan ook op andere domeinen worden ingeschakeld.
• Toekomstscenario’s bestaan uit consistente en coherente beschrijvingen van alternatieve visies op de toekomst. Deze scenario’s kunnen u helpen om het heden door een andere bril te bekijken, om belangrijke investeringen theoretisch uit te testen, om gesprekken op gang te brengen met groepen die op gespannen voet staan, of om politiek te lobbyen. Een concrete handleiding over hoe zo’n scenarioproces vorm kan krijgen vindt u hier.
• Desing thinking is een koepelterm voor heel wat methodes die kunnen helpen om nieuwe producten en diensten te ontwerpen. Het vertrekpunt is steeds het standpunt van de gebruiker. Eerst neemt men hun noden en gewoontes onder de loep en vervolgens visualiseert men mogelijke oplossingen. Prototypes worden ontwikkeld, uitgetest en flexibel aangepast. De VVSG maakte ook een toolbox die het service design thinking vertaalt naar lokale besturen. En online vindt u hier heel wat methodes terug. 
• Appreciative Inquiry vertrekt niet van problemen, maar van sterktes. Wat gaat er al goed? Waar zijn we wel tevreden over? Op basis van die positieve insteek gaan de deelnemers dromen van toekomstige mogelijkheden, om vervolgens na te denken over concrete stappen die ons dichter bij dit ideaalbeeld kunnen brengen. Concrete afspraken sluiten het denkproces af.
• (een methode die in dit overzicht ontbreekt, maar die Australische erfgoedwerkers al met succes hebben toegepast voor wicked problems is de dialogue mapping waarover we in een eerder blogbericht verslag uitbrachten)

De brochure van de KBS schetst een duidelijk overzicht van de logica achter deze werkmethodes. Helaas geeft het niet altijd concrete handvatten om er echt zelf mee aan te slag te gaan. Naar eigen zeggen is dat omdat men deze methodes flexibel moet toepassen, op maat van het probleem in kwestie. Het loslaten van de behoefte aan een snelle en eenduidige oplossing is daarbij de grootste uitdaging. Alleen een meer verkennende en luisterende instelling biedt nieuwe perspectieven, is de boodschap.

Kortom:deze brochure biedt een inspirerende introductie op vernieuwende werkvormen. Wij namen ons alvast voor om een en ander verder uit te diepen.