Stel u voor: een gezellige plek in het hart van uw buurt. Waar u gewoon kunt binnenlopen voor een praatje. Niets hoeft er, maar er kan veel. U kunt er deelnemen aan workshops, debatteren met anderen of de handen uit de mouwen steken in een moestuin. Wie weet wordt u zo enthousiast dat u zich aansluit bij een werkgroep. Voor u het in de gaten heeft, organiseert u misschien zelf een event! In de marge daarvan verbreedt uw netwerk, leert u misschien een nieuwe taal en bent u nadien een pak vaardigheden rijker. En dat alles omdat u op een zaterdagmiddag even koffie ging drinken! 

Third Spaces: leren voor u er erg in hebt

Wat ik hierboven beschrijf, is een Third Space, een derde ruimte. EPALE, het Europese netwerk voor volwasseneneducatie, organiseerde onlangs een studiedag over dit soort innovatieve leerruimtes. Want ja, leren gebeurt niet alleen in een klaslokaal. Het kan namelijk meer op maat en vooral: een pak minder dwingend. Als democratische ruimtes vol mogelijkheden, hebben Third Spaces als leerruimtes vaak deze kenmerken:

• Ze worden gevormd vanuit een verlangen om iets samen te doen en zo de samenleving te versterken.
• Sociale contacten leggen is een essentieel onderdeel ervan.
• Vaak zijn dit soort plekken motors in veranderingsprocessen.
• Ze worden democratisch beheerd, bottum-up, voor en door gebruikers.
• Ze hebben vaak een sterke link met sociale economie.

In de EPALE-brochure leest u over inspirerende voorbeelden in Mons, La Louvière, Antwerpen en Gent. En u kunt er een Europese studie terugvinden.

In faro | tijdschrift over cultureel erfgoed verscheen eerder dit jaar trouwens al een artikel over maakplekken, die verwant zijn met het idee van Third Spaces.

Erfgoedorganisaties als Third Spaces?

Helaas legt de brochure niet expliciet de link naar de cultureel-erfgoedsector. Maar het verhaal van De Krook in Gent biedt zeer veel aanknopingspunten om ook in onze sector eens na te denken over dit soort aanpakken. Zij omschrijven de bibliotheek immers als:

• een plek waar je kan groeien, waar je verder kijkt en kan beslissen om zaken anders te gaan doen
• een plek om in te zetten op de 4 C's van toekomstgericht leren: Collaboration, Critical Thinking, Creativity, Communication.
• een plek waar je even los kan komen van de sociale media en even kan uitzoomen.

Kortom: "a humane space in an age of artificial intelligence" (dixit André Wilkens, director of European Cultural Foundation). Dit citaat komt uit de publicatie Sense of belonging met 39 voorbeelden van hoe bibliotheken meer democratische plekken kunnen worden. Vast ook inspirerend voor u!

Meer dan ruimte alleen

Een plek voorzien is één ding, ze echt laten groeien als zo'n 'space of possibilities' is natuurlijk nog wel iets anders. De e-brochure zit vol praktische tips; de volgende drie tips sprongen er wat mij betreft uit:

• Dit soort plekken groeien bottom-up. Ga dus niet plannen vanuit een regisseurszetel, maar praat met toekomstige gebruikers. La Maison Folie in Mons bijvoorbeeld hield wekelijks een koffieklets met vijf of zes mensen. Zij mochten aangeven wat hun droom was voor de nieuwe plek. Na afloop droeg elke deelnemer een kandidaat voor die het volgende koffiekransje kon bijwonen. Zo werden er snel heel wat nieuwe connecties gelegd tussen mensen en ideeën.
• Voorzie facilitatoren voor opstartende werkgroepen. Mensen hebben soms een extra zetje nodig om hun idee echt waar te maken. Die facilitatoren kunnen ook vrijwilligers zijn. En altijd blijft wel de insteek dat de groep zelf een trekker aanduidt als men eenmaal op snelheid is gekomen.
• Laat heel veel gebeuren, sta open voor alles, maar zet ook regelmatig even een stapje achteruit om de balans op te maken. Dat doet La Maison Folle bijvoorbeeld heel inspirerend. Zij organiseren regelmatig governance workshops en review circles die alles weer op een rijtje zetten en bekijken wat er precies gebeurt en waar er extra ondersteuning nodig is: inspirerend!

Kortom: neem de EPALE-brochure eens door en laat u verbazen door de vele gezichten van een Third Space.

Foto: Wade Austin Ellis via Unsplash