De winnaar van de Erfgoed Challenge 2023 is het schilderij Prediking van Johannes de Doper uit de Heilig Hartkerk in Aalst. In een nek-aan-nekrace met het schilderij Geschiedenis van Cosmas en Damianus (Sint-Jacobskerk, Brugge), veroverde het met 12.753 van de 28.883 stemmen de harten van het publiek én werd het verkozen tot hoofdwinnaar. 

De Erfgoed Challenge werd in 2021 gelanceerd door het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK) en is een jaarlijks terugkerend initiatief om erfgoedschatten in de kijker te zetten. Tien jaar lang selecteert het KIK een erfgoedschat die hoogdringende hulp nodig heeft. Het doel is om tegen 2030 de toekomst van minstens tien erfgoedschatten te verzekeren.

Hoogwaardig drieluik én 'dakloos'

De Prediking van Johannes de Doper is een monumentaal drieluik uit de late 16e-vroege 17e eeuw, mogelijk toe te schrijven aan Frans Pourbus de Jonge (1569-1622) en allicht ooit gemaakt voor de Sint-Janskapel in het koor van de Sint-Martinuskerk van Aalst.
 
Toch duikt het schilderij pas voor het eerst op in de kapel van het Onze-Lieve-Vrouwehospitaal in de 18e eeuw. Aan het einde van de 19e eeuw verhuist de Prediking van Johannes de Doper mee met de nonnen van het Gasthuis naar het nieuwe Sint-Elisabeth-hospitaal. In 2000 gaat het naar de Heilig Hartkerk, maar aangezien die werd verkocht en gedesacraliseerd is het schilderij nu technisch gezien ‘dakloos’.
 
De Prediking van Johannes de Doper kreeg onderdak in het KIK in Brussel. In 2027 zou het werk eindelijk een definitieve thuis moeten vinden in de doopkapel van de gerestaureerde Sint-Martinuskerk van Aalst, de plaats waarvoor het werk wellicht oorspronkelijk bestemd was.

Restauratie, maar niet zonder publieke steun

Bij een vooronderzoek van het drieluik, dat met de hulp van de Fondation Périer-D'Ieteren werd uitgevoerd, kwamen meerdere problemen aan het licht: barsten en geopende voegen in de panelen, zware opstuwingen in de verflagen, lacunaire zones, wijd verspreide overschilderingen in het centrale paneel, zwaar verdonkerde vernislagen …
 
Een grondige restauratie dringt zich op. Het bijzonder meesterwerk komt niet in aanmerking voor subsidies en staat ook niet op de Topstukkenlijst. Zonder publieke steun blijft restauratie een schier onmogelijke opdracht; op dit ogenblik worden de kosten voor restauratie voorzichtig geschat op zo’n 400.000 euro. Fondsenwerving is nodig.
 
Het KIK zal de kerkfabriek Sint-Martinus gedurende een jaar ondersteunen en met raad en daad bijstaan om de fondsenwerving aan te sturen. Hopelijk komen er zo voldoende middelen vrij zodat het onderzoeks- en restauratieproject zo snel mogelijk aangevat kan worden door de experts en het interdisciplinaire team van het KIK. Die kunnen dan aan de slag voor onderzoek, conservatie, restauratie en valorisatie.

Het KIK krijgt steun van de Nationale Loterij, de Founding Partner van de Erfgoed Challenge.