Dit najaar spraken 20 erfgoedwerkers af om gezamenlijk The participatory museum van Nina Simon door te nemen. Op 26 oktober troffen we elkaar in Brugge om de eerste twee hoofdstukken te bespreken. We wilden vooral nagaan hoe we in onze eigen organisatie met Nina’s ideeën aan de slag kunnen gaan. In een reeks blogs vatten we onze bevindingen samen.

Maar voor we van wal steken, laten we eerst Nina Simon zelf even aan het woord in een kort TED-filmpje dat ze onlangs op haar blog postte:

De eerste twee hoofdstukken van The participatory museum bevatten de basiselementen van participatie. Een centrale gedachte is dat een goede participatie niet vertrekt vanuit de doelstellingen van een museum, maar vanuit het profiel van de bezoekers. Door aan te sluiten bij wat zij interessant vinden en de motieven waarom zij een museum bezoeken te erkennen, leg je de basis voor een boeiende interactie.

De leesgroep plaatste een paar kritische kanttekeningen bij dit uitgangspunt. Want is het niet allemaal erg Amerikaans? Een aantal technieken deden ons immers sterk denken aan de Starbucksaanpak. Hebben Amerikaanse bezoekers geen andere verwachtingen van een museum dan Vlaamse? Een onderzoek van het Bruggemuseum toonde bijvoorbeeld aan dat maar een klein segment van de bezoekers echt op zoek is naar sociale contacten in een museum. Bovendien stelden we vast dat het merendeel van de voorbeelden die Nina Simon geeft uit science centres afkomstig zijn. In hoeverre zijn haar tips ook van toepassing op kunstmusea? Goed, zo blijkt bijvoorbeeld uit deze blogpost van Nina zelf.

Ondanks deze kritische noot waren er ook een aantal rode draden die zeer inspirerend bleken. Zo geeft Nina Simon bijvoorbeeld aan dat een hele open participatie vaak niet werkt; het is de kunst om de juiste beperkingen op te leggen. Natuurlijk bestaat er geen methode die voor iedereen werkt, maar je trekt meer mensen over de streep als er bepaalde spelregels zijn. Neem een witte muur met de opdracht: 'schilder hier iets op'. Weinig mensen zullen daar spontaan op ingaan. Maar als je hen voorstelt een vogel toe te voegen, hen sjablonen geeft om vogels te maken en al een paar voorbeeldvogels op de muur schildert, zullen veel meer mensen zin krijgen hun eigen steentje bij te dragen.

Opvallend in de eerste hoofdstukken was ook het belang dat Nina Simon hecht aan een goede ontvangst van de bezoeker. Een bezoek op maat begint bij de aanschaf van een ticket. Een van de leesgroepleden had dat aan den lijve ondervonden tijdens een bezoek aan het Van Goghmuseum in Amsterdam waar hij de vraag kreeg: 'Hoe wil u het museum bezoeken, meneer?'. Een Spaans museum biedt bij aankomst bezoeken op maat aan via thematochten: wil u de vrouw in de kunst ontdekken? Of bent u eerder op zoek naar sportieve helden?

Nina Simon belicht het zelf nauwelijks, maar participatie kan ook buiten het museum plaatsvinden. Leesgroepleden verwezen naar de activiteiten die het Museum Rotterdam op dit vlak op touw zet. Bruggemuseum en de erfgoedcel Hasselt hebben ook al geëxperimenteerd met deze aanpak. Een spoor om zeker verder uit te diepen.

Participatief werken vereist ten slotte ook andere competenties van het personeel. Idealiter linkt men deze aanpak aan de vier ICOM-basisfuncties (verzamelen, onderzoeken, behouden en ontsluiten). Een museum dat echt participatief wil zijn, moet die lijn ook organisatorisch doortrekken. Anders bestaat het risico bij holle woorden te blijven steken. Wel stelden we ons de vraag wat de rol van experten nog kan zijn in zo’n particpatory museum. Is het niet belangrijk om niet helemaal 'door te slaan' naar de participatie?

Na een eerste discussieronde kwamen vier centrale thema’s uit de bus die we in volgende blogberichten verder zullen onderzoeken:

• Hoe kan je de waardevolle output van een participatief project opslaan?  En welke maatregelen zijn er nodig om de kwaliteit te garanderen?
• Hoe ga je aan de slag met persoonlijke profielen?
• Hoe kies je een goede methode?
• Wat is de impact op het museum als organisatie?

U kunt deze blogs de komende weken terugvinden op de blog van de leesgroep.