Inclusief en meerstemmig zijn: dat is toch het streven van elk museum vandaag? Maar dat dit moeilijk is en we nog een lange weg te gaan hebben, blijkt uit de knappe documentaire White Balls on Walls van Sarah Vos over het Stedelijk Museum in Amsterdam. Een must-see! 

De kunstinstellingen die de gemeente Amsterdam subsidieert, worden verplicht om een Actieplan diversiteit en inclusie op te maken en uit te voeren. Zo staat het in het Kunstenplan 2021-2024 en zo legt wethouder Touria Meliani het uit aan Rein Wolfs, de directeur van het Stedelijk Museum aan het begin van de film. Die kreeg de titel White Balls on Walls, een referentie naar een manifestatie in het Stedelijk Museum in 1995 door de Guerilla Girls. Deze activistes bekritiseerden het museum toen al omdat er amper werk van vrouwelijke kunstenaars in de collectie te vinden was. De stand van zaken vandaag? Nog steeds is nog geen 4% van de collectie gemaakt door vrouwen. 

Wat moeten we doen?

Niet enkel het Amsterdamse (of bij uitbreiding Nederlandse) beleid vraagt de musea om werk te maken van meer diversiteit en inclusie. Rein Wolfs en zijn team willen het ook écht zelf. Die overtuiging en ‘goede intenties’ zijn een rode draad doorheen de film. Maar tegelijkertijd voelt de kijker (mee) hoe moeilijk dit in de praktijk is. Want ja, "Wat moeten we doen?", zegt een conservator op een zeker moment. De twijfel en onzekerheid zijn bij momenten aandoenlijk. Maar ook herkenbaar, is het niet? 

Bekijk hier de trailer van de film.

Een eerlijke inkijk

Filmmaker Sarah Vos mocht de directeur en de medewerkers vanaf 2019 volgen bij het reilen en zeilen van het museum. In volle coronatijd dan nog wel, vandaar de mondkapjes en de vele digitale vergaderingen.

• Hoe kunnen we ervoor zorgen dat er meer dan de huidige 4% werken van vrouwelijke kunstenaars komen? Moeten we een genderbalans opmaken?
• Is 50% kunst van niet-West-Europese en Noord-Amerikaanse makers een haalbaar streven?
• Hoe kunnen we ervoor zorgen dat het museum geen hagelwitte instelling meer is met een uitsluitend witte staf?
• Wie bepaalt de inclusie? Een herverdeling van de ruimte hebben we nodig!
• Werken aan een meer inclusieve taal is ook noodzakelijk: sommige woorden kunnen echt niet meer.
• Wat doen we met historisch gegroeide canons?
• Enne, die slogan ‘Iconen van de moderne kunst’ op de glazen muren van het museum, moet toch echt wel weg.
• Kunnen Picasso, Nolde en Kirchner eigenlijk nog wel, wetende dat ze op moreel vlak allesbehalve zuiver op de graat waren? 

Confronterend, dat wel 

Het passeert allemaal de revue en hoed af voor het Stedelijk Museum om de eerlijke inkijk te durven geven. Maar de film is ook echt confronterend en bij sommige fragmenten krulden mijn tenen. Staan we dan nog niet verder? Staat een internationaal gerenommeerde instelling als het Stedelijk nog niet verder? Of wordt er toch een selectief beeld geschetst door de filmmaker? Het klopt, de beslissingsmakers van het verleden kozen ervoor om géén werk te verwerven of te tonen van vrouwen, mensen van kleur of mensen die zich identificeren met LGBTQIA+ gemeenschappen. Dat moet anders, maar zoals het hoofd onderzoek en curatorial practice Charl Landsvreugd, zegt op een zeker ogenblik: "Multiperspectiviteit en meerstemmigheid: je doet toch altijd wel iemand tekort". 

Wat denkt u? 

Mij heeft deze film aan het denken gezet. Op maandag 27 februari 2023 mag ik mijn gedachten alvast delen in een panelgesprek georganiseerd door de Maastricht Young Academy en Cinema Lumière Maastricht. U bent heel welkom. 

Als u dit niet haalt, kunt u deze week donderdag 2 maart ook naar Theater Antigone in Kortrijk trekken. Op het slotevent van A Fair New World van Kunstenpunt wordt de film maar liefst drie keer getoond. Tijdens dit event kunt u trouwens nog andere sessies bijwonen, ter inspiratie van een meer duurzaam, inclusief en solidair kunstenveld.

En vergeet zeker de Internationale Vrouwendag niet op woensdag 8 maart. Om deze dag te vieren, organiseren we in Ieper Does Sex Matter? Studiedag vrouwelijke kunstenaars en genderdiversiteit in musea en de kunstwereld. Een aanrader! 

Foto: still uit de film White Balls on Walls 2022 © Sarah Vos