De International Council of Museums (ICOM) is geen onbekende voor de Vlaamse erfgoedprofessional. Voor sommigen is het de organisatie die de ICOM-kaart verdeelt en ons daarmee gratis toegang verschaft tot het merendeel van de musea wereldwijd. Voor anderen is ICOM synoniem voor de internationaal erkende ‘museumdefinitie’ en de ‘Ethische Code’ voor musea.   

Maar hoe wijdverbreid en ‘onbesproken’ is het kader van ICOM nu écht? Het valt op dat het vooral Europese landen zijn, die zeer trouw zijn aan ICOM maar in de VS bijvoorbeeld is de situatie al heel anders. Daar is de American Alliance of Museums (AAM), de Amerikaanse museumvereniging, het belangrijkste referentiepunt. Voor kunsthistorici oude kunst is Codart misschien wel een belangrijker internationaal netwerk. En hoewel de banden tussen ICOM en UNESCO zeer sterk zijn, zien we dat UNESCO los van ICOM de laatste jaren ook intensiever werkt aan een internationaal museumbeleid. De publicatie van de Recommendation On the Protection and Promotion of Museums and Collections waar een intensief studie- en discussietraject aan vooraf ging, toont dit aan. In opdracht van het departement CJM vertegenwoordigde FARO Vlaanderen trouwens in deze internationale discussies. 

ICOFOM is een van de internationale comités van ICOM. Dit comité is verantwoordelijk voor onderzoek, studie en verspreiding van theoretische museologie. Het profileert zich expliciet als een onafhankelijke, wetenschappelijke cel en analyseert kritisch de grote trends in de hedendaagse museologie. Momenteel is François Mairesse voorzitter. De Franstalige Belg, die in een vorig leven directeur van het Musée de Mariemont was en tegenwoordig lesgeeft aan de Sorbonne in Parijs, heeft een internationale reputatie als museoloog en publiceerde talrijke museologische studies. 

ICOFOM werd al in 1976 opgericht. Peter van Mensch, de Nederlandse museoloog die ook al jaren bestuurslid is van ICOFOM, schetst hier een historiek van het internationale comité. Jan Jelinek en Vinos Sofka uit het toenmalige Tsjechoslowakije waren de drijvende kracht in de preontwikkeling van ICOFOM vanaf de jaren 1960. Tot de oprichting van ICOFOM richtte ICOM zich in hoofdzaak op de ondersteuning van de museale functies zoals beschreven in de museumdefinitie. Maar de noodzaak groeide om ook over ‘het museum’ als organisatie in een samenleving, en dus over visievorming en betekenissen ervan te gaan nadenken, en om een vakdiscipline zoals ‘museologie’ vorm te geven. 

De conferentie bracht het kruim van de (vooral Franstalige wereld van de) museologie samen. Als bijlage voeg ik de publicatie toe die naar aanleiding van het congres werd gepubliceerd. In dit boek is trouwens ook mijn bijdrage te vinden waarin ik de laatste ontwikkelingen in ons cultureel-erfgoedbeleid schets met bijzondere aandacht voor het gebruik van de ICOM-museumdefinitie: Towards a participatory and value-driven museum definition? The case of Flanders and Brussels.