Op de eerste dag van de Museum Leadership Conference in Washington DC was Elaine Gurian Heumann de keynotespreker. Deze dame is bijna 80, maar dat zou je haar echt niet nageven. Haar uiteenzetting is sprankelend, enthousiasmerend en humoristisch. Gurian Heumanns ideeën zijn zowel fris als overtuigend. Doorheen haar hele carrière en leven (voor haar lopen beide door elkaar), is het haar uitgangspunt dat “musea en hun inhoud het collectief bezit van mensen zijn.” In deze tweede blog over de conferentie ga ik dieper in op haar inzichten.

Het valt Gurian Heumann op dat de museumwereld slechts heel traag verandert. Na 45 jaar professioneel in en met musea bezig te zijn geweest, worden deze nog altijd door een select kransje van hogeropgeleiden bezocht en blijft het merendeel van de burgers geen interesse hebben, aldus Gurian Heumann. Ze stelt zich dan ook luidop de vraag of musea zelf echt wel willen dat het publiek verruimt?

Civic spaces

Volgens haar kunnen musea wel degelijk heel erg belangrijke plekken voor burgers zijn, of wat zij 'civic spaces' noemt. Tegelijk stelt ze vast dat we dat potentieel veel te weinig benutten en dat we er te weinig aan werken. We zijn als museummedewerkers veel te veel bezig met de waan van de dag, met fondsenwerven en budgetten, tentoonstellingen plannen en maken en het in stand houden van de status quo. Musea zijn ook nog steeds te weinig inclusief. Als musea dat écht en oprecht willen zijn, moeten ze collectief hun relatie met het publiek herdenken. Het recht op burgerschap staat daarbij centraal. Als burger heb je namelijk recht op een museum dat gratis is, dat niet bang is van sociale dienstverlening, dat peilt naar de noden van de gebruikers, dat werkt met publiek en zelfs de controle (en verantwoordelijkheid) soms in handen van dat publiek durft te leggen.

Het ‘essential museum’ zoals Gurian het noemt, lijkt meer op een gemeenschapscentrum, op een bibliotheek of op een andere plek die voor verschillende doeleinden wordt gebruikt. Gurian heeft het ook over het museum als een ‘drop-in service’. Dat illustreert ze aan de hand van de Smithsonian musea in Washington DC. Deze gratis toegankelijke musea worden in de winter door families gebruikt om zich op te warmen en om elkaar te ontmoeten. Zoals ook veel bibliotheken die functie vervullen, volgens haar.

Musea en bibliotheken

Gurian vindt overigens dat musea veel kunnen leren van bibliotheken. Volgens haar hebben deze publieke instellingen een geslaagde overgang gemaakt van gesloten, op zichzelf gerichte instellingen naar open huizen. Musea zouden hun maatschappelijke rol ook veel bewuster en serieuzer moeten opnemen. In plaats van plekken te zijn die een zeker elitisme uitstralen en een beperkt publiek bedienen, zouden ze actief moeten werken aan hun rol als civic spaces en plekken kunnen worden waar het gaat om burgerschap en de ontwikkeling van nieuwe omgangsvormen tussen mensen.

Na haar lezing had ik nog een uitgebreid interview met Elaine Gurian voor het boek ‘Het museum van het gevoel’, dat ik samen met FARO-collega’s Hildegarde Van Genechten en Roel Daenen aan het voorbereiden ben. Dit boek verschijnt in het voorjaar van 2016. Het werk van Gurian is een echte aanrader. Al haar papers heeft ze onlangs vrij beschikbaar gesteld op haar website. Beslist uw aandacht waard! 

Morgen leest u meer over het duurzame museum dat in tijden van klimaatsverandering niet meer aan de zijlijn kan blijven staan. 

Lees alle blogberichten over de Museum Leadership Conference.