Tijdens de Museum Leadership Conference die ik in Washington DC bijwoonde, ging het o.a. over morele verantwoordelijkheid, het 'essential museum' en het duurzame en zeer ‘combattieve’ museum. En dit alles in een tijd waarin het gevoel van crisis zeer present is en de klimaatverandering steeds hoger op de agenda komt. Er waren tijdens deze conferentie natuurlijk ook presentaties over andere onderwerpen, maar de overheersende opvatting was dat musea vandaag de dag minder collectiegericht, dan wel mensgericht en waarden-gebaseerd dienen te zijn om relevant te zijn.

In deze vierde en voorlaatste blog bespreek ik dan ook het ‘empatische museum’, zoals dit museummodel tijdens deze conferentie meermaals werd genoemd.

Musea en welzijn

Laura Schiavo, verbonden aan het Museum Studies Program van de George Washington University, stelt vast dat er al ruim een halve eeuw over de betekenis van het museum als ‘civic institution’ wordt nagedacht. De laatste jaren wordt in de museumpraktijk in de V.S. steeds vaker een brugje gelegd tussen musea en het welbehagen van mensen. Volgens Schiavo worden musea dus niet alleen uitgenodigd om meer maatschappelijke verantwoordelijkheid op te nemen. Musea willen ook een meer ‘persoonlijke’ band met burgers opbouwen en veel meer empathisch zijn.

Net zoals Gurian Heumann het eerder op de conferentie zei, is ook Schiavo van mening dat musea heel wat kunnen leren van bibliotheken. Na Orkaan Sandy in 2012 waren het de openbare bibliotheken die bij de eersten waren om hun deuren te openen om onderdak te bieden aan de getroffenen. En ook na de bomaanslagen tijdens de marathon in Boston in 2013 wilde de bibliotheek van Boston, ter nagedachtenis van de slachtoffers en bij wijze van psychologische verwerking, de tentoonstelling Dear Boston maken. Daar was enige overtuigingskracht voor nodig want ook in bibliotheken gaat het niet altijd vanzelf, maar het project werd gerealiseerd en hoog gewaardeerd door de gemeenschap.

Volgens Schiavo zouden musea ook dergelijke maatschappelijke sleutelrollen kunnen spelen. Dergelijke beslissingen zijn niet altijd even eenvoudig: musea hebben een missie en visie uitgetekend en dit soort van onverwachte gebeurtenissen zorgt ervoor dat ze hun programma op korte tijd zouden moeten omgooien of toch op zijn minst aanpassen. Maar het zou hun impact in de samenleving vergroten.

Happy Museum Project

Tony Butler, directeur van de Derby Museums, kwam vervolgens het Happy Museum Project voorstellen. De Derby Museums hebben als baseline ‘A Whole History of Forward Thinking’, die meteen de toon zet voor dit project en het engagement dat deze musea willen opnemen. Deze bevlogen directeur begon zijn uiteenzetting met een overzicht van de moeilijke omstandigheden waarin zijn musea moeten werken: de toenemende druk op overheidsgesubsidieerde organisaties en technologische innovaties die de wereld ingrijpend hebben veranderd. Over verandering gesproken: volgens Butler is àlles aan het veranderen, mee door de klimaat- en vluchtelingencrisis. Al deze problemen hebben een grote invloed op het welzijn en dus ook het persoonlijke leven van mensen.

Om hier vanuit de musea een antwoord op te bieden, lanceerde hij in 2009 het Happy Museum Project, een traject dat de persoonlijke verhouding tussen een museum en een bezoeker wil verbeteren en dat op een aantal basisprincipes is gestoeld. Deze zijn: empatisch leren, het nastreven van gelijkwaardige en wederkerige relaties, het trainen van veerkracht en weerstand bij tegenslagen, het leren waarderen van de omgeving, de toekomst en het verleden, actief burgerschap en meten wat telt.

Er was een budget om 22 musea te ondersteunen bij het aanleren en uitvoeren van deze principes. Zo kon bijvoorbeeld het London Museum of Transport via deze weg het project The Conversation Hub maken. Dat beoogde kwetsbare mensen, zoals daklozen, bij de museumwerking te betrekken.

Derby Museums Trust: het democratische museum

Tony Butler legde verder nog uit dat de Derby Museums Trust ook zelf een transformatie heeft ondergaan. Het zwaartepunt van de werking van deze musea is helemaal verschoven van collecties naar mensen. De musea zijn er immers “voor de mensen, om hun plaats in de wereld te ontdekken.” Coproductie is daarbij het sleutelwoord, en dat betekent zoveel als samen met het publiek de verschillende lagen in het museum blootleggen en ‘maken’. Op die manier kunnen mensen nieuwe vaardigheden aanleren en creatief zijn. En ze brengen leven in de musea. De nadruk ligt sterk op de museumbeleving en de ervaringen die bezoekers kunnen opdoen. Butler pleit voor uitgesproken democratische musea, toegankelijk voor iedereen, en waar elkeen zich ook welkom voelt, los van rang en stand. Het is een pleidooi dat we al vaker hebben gehoord, maar dat zelden echt in de praktijk wordt gebracht. Het betoog van Tony Butler is alleszins heel overtuigend en ik geloof er ook echt in.

Morgen leest u hier meer over het gesprek dat ik had met Ole Winther, de huidige voorzitter van Intercom, de organisator van deze conferentie.

Lees alle blogberichten over de Museum Leadership Conference.