Voor u gelezen: Cine Zoologie

2018 is een feestjaar voor de Antwerpse Zoo. Dit jaar viert de bekende dierentuin – voluit de Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde Antwerpen - zijn 175e verjaardag met een resem activiteiten. En zopas verscheen in het kader daarvan een bijzonder boekje, Cine Zoologie.

Deze publicatie vergezelt de gelijknamige tentoonstelling in de Zoo en wordt vervolledigd met een zeer uitgebreid online archief. Waarover gaat het? Tussen 1915 en 1936 kon het publiek in de Zoo – en meer bepaald in de in 1897 ingehuldigde feestzaal van de Société royale de zoologie d’Anvers – terecht voor filmvoorstellingen. Eerst voor stomme films, met live begeleiding door een orkest, pianist of kamermuziekensemble; daarna voor geluidsfilms. Het bestuur van de Zoo was er in het tweede jaar van de Eerste Wereldoorlog mee begonnen, omdat de inkomsten en de bezoekersaantallen sterk terugliepen. Waardoor de instelling in een negatieve spiraal terechtkwam: dieren konden niet meer naar behoren gevoed en verzorgd worden, enzovoort.

Voor die filmvertoningen liep het algauw storm in de prachtige, paleisachtige grote zaal van de Zoo. Het boekje kreeg dan ook toepasselijk de ondertitel ‘Hoe film de Antwerpse dierentuin heeft gered’. U raadt waarom. Mooi aan dit erfgoedproject is dat het een scherp beeld biedt van hoe een erg populaire vrijetijdsbesteding concreet werd georganiseerd en beleefd. En dat levert vaak interessante inzichten op: met name welk type films gedraaid werd, hoe deze pasten in een bepaalde tijd (met o.a. propagandistische doeleinden, tijdens de oorlog), hoe het businessmodel van de Zoo in die tijd opgezet was, enz. De auteurs hebben zich daarvoor verdiept in verschillende archiefbronnen, zoals de notulen van de bestuursvergaderingen, de programmaboekjes, correspondentie, etc.

U leest over het soort films, de volgorde van een filmprogramma, de tijdstippen, prijzen, de appreciatie (of niet) van het publiek voor bepaalde films en beslissingen, de ‘taalrol’ en ondertitels en nog veel meer. Leerrijk is ook de passage waarin de komst van de geluidsfilm wordt beschreven, en in welke mate de Antwerpse filmzalen omgingen met die technische vernieuwingen. Ook de interactie tussen het bestuur van de Zoo en de vakbonden van de orkestmusici levert interessante lectuur op. Zo had de Zoo lang voor de start van het Nationaal Instituut voor de Radio-Omroep (NIR) in 1931 een eigen zender, Radio Zoologie. Die ging in april 1926 van start, met de rechtstreekse uitzending van concerten. Het experiment kelderde, door de tegenstand van de muzikanten.

Ons oordeel? Een waardevol en interessant initiatief dat een onbekend stuk film- en cultuurgeschiedenis belicht. Erg vlot geschreven, deskundig en rijk geïllustreerd dat uw aandacht verdient.

Leen Engelen en Roel Vande Winkel, Cine Zoologie. Hoe film de Antwerpse dierentuin heeft gered, Letterwerk, 2018, 104p., 20 euro.

Foto: Expo Cine Zoologie, Jonas Verhulst en Filmaffiche (c) KMDA