Centrale onderzoeksvraag/vragen

In het kader van de voorbereidingen voor de Strategische Visienota Cultureel erfgoed (2021) vroeg het departement CJM aan FARO om het thema meerstemmigheid, diversiteit en inclusie verder te exploreren. De focus lag meer bepaald op de betekenis en het gebruik van de verschillende termen. 

Het onderzoek verliep in twee fasen:

• Fase 1: een theoretische kader over terminologie
  Hoe worden begrippen als diversiteit, meerstemmigheid, inclusie en inclusief werken doorgaans gedefinieerd en in de praktijk gehanteerd? Kunnen we deze termen nauwkeuriger omschrijven en definiëren? Wat betekenen ze in de context van een cultureel-erfgoedwerking? Wat is de relatie van de hierboven vermelde begrippen tot intersectioneel denken en handelen?  Hoe verhouden deze termen zich tot participatief werken en handelen?  
   
• Fase 2: bevraging sector (over terminologie en erfgoedfuncties)
  Op welke aspecten van een cultureel-erfgoedwerking hebben de begrippen betrekking? Waarom is het relevant voor cultureel-erfgoedorganisaties om hierop in te zetten? Is er een specifieke invulling nodig in een cultureel-erfgoedcontext? Welke randvoorwaarden moeten vervuld zijn, ook op het vlak van organisatie en bestuur, om organisaties werkelijk meerstemmig en inclusief te laten werken? Wat zijn daarbij mogelijke drempels en valkuilen? Hoe kan de Vlaamse overheid de cultureel-erfgoedorganisaties ondersteunen in het meerstemmig en inclusief werken?

Op basis van de bevindingen uit beide onderzoeksfases reflecteerden we over de uitdagingen en formuleerden we een aantal voorstellen en mogelijke antwoorden.

Belangrijkste bevindingen

Fase 1:

Uit het literatuuronderzoek en de online consultaties van websites van instellingen zijn enkele vaststellingen te maken.

• Er bestaan geen en/of geen eenduidige definities over de verschillende begrippen.
• Begrippen worden verschillend ingevuld.
• Begrippen worden vaak door elkaar gebruikt.
• Begrippen zijn slechts beperkt houdbaar.
• Sommige begrippen zijn meer populair dan andere.
• Geen vertaling in systematische en/of concrete actie: veeleer lippendienst.
• Geen 360°-aanpak.

Fase 2:

• Nood aan een structuur in terminologie.
• Gevoel van urgentie is noodzakelijk.
• Belang van een integrale aanpak.
• Aanmoedigende overheid is cruciaal.
• Nood aan een flankerend instrumentarium.
• Geen uniforme aanpak, maar maatwerk.
• Erfgoedinstellingen als ‘safe spaces’ waar mensen vrij kunnen spreken en zijn.
• Collectiebegrip, -beleid en -profiel worden uitgedaagd: nood aan een meerstemmige benadering.

Waarom is dit onderzoek relevant voor uw erfgoedorganisatie?

Diversiteit, meerstemmigheid en inclusie staan vandaag hoog op de maatschappelijke agenda. Heel wat erfgoedorganisaties willen hier dan ook sterker op inzetten, maar weten niet altijd hoe of lopen wat verloren in de waaier aan aanverwante begrippen.

In dit rapport vindt u geen kant-en-klare antwoorden of duidelijke definities – die zijn er niet altijd. Wel krijgt u een doorgedreven analyse en worden er concrete voorstellen gedaan hoe u met de terminologie en thema’s aan de slag kan gaan.   

Methode

Deskresearch en focusgroepen

Doelgroep

Alle erfgoedorganisaties die meer willen inzetten op diversiteit, meerstemmigheid en inclusie.

Uitvoerders

Katrijn D’hamers en Samira Abid

Periode

2020