Museum Dr. Guislain, Huis van Alijn en Erfgoedhuis Zusters van Liefde willen hun unieke expertise en aanbod op het vlak van welzijn verdiepen en uitbreiden door de handen in elkaar te slaan bij het ontwikkelen van een aanbod dat tegemoetkomt aan enkele specifieke maatschappelijke noden en behoeften. Hiervoor werd ErfGoedVoelen opgezet waarin we, samen met partners uit de zorg- en onderwijssector, onderzoek verrichten naar interventies met cultureel erfgoed en de impact ervan op levenskwaliteit.

We spelen in op signalen uit omringende wijken, wijkgezondheidscentra en zorginstellingen. Een toenemend aantal mensen, jong en oud, worden geconfronteerd met zorgnoden die leiden tot eenzaamheid, sociale isolatie en levensmoeheid. De negatieve impact is nefast voor fysieke en emotionele gezondheid, zoals chronische pijn en stemmingsstoornissen. Zorginstellingen voelen daarom een enorme nood aan een integrale benadering van zorg en levenskwaliteit, maar vinden hiervoor te weinig ondersteuning en aanbod. Een overbelasting van de mantelzorgers, het onderbemande zorgpersoneel en een te laag budget voor de sociale benadering van de zorgsector maakt dat de zorg zich blijft richten op traditionele patronen zoals hoe oud iemand kan worden, i.p.v. hoe iemand oud wil worden. Ook de zorg aan opgroeiende jongeren in kwetsbare situaties, in sociaal-economisch moeilijke situaties, in precaire gezinssituaties, in een asielprocedure of in jeugdinstellingen, staat onder druk en heeft behoefte aan innovatieve methodieken om de negatieve spiraal te doorbreken. De kansen van deze jongeren op het vlak van onderwijs en arbeidsmarkt zijn bedreigd, waardoor zij kwetsbaar worden en riskeren te belanden in eenzaamheid en sociale isolatie.

Internationaal gewaardeerde innovatieve technieken om tegemoet te komen aan deze zorgvragen zijn erfgoedmethodieken: methoden waarbij cultureel erfgoed als middel wordt ingezet bij interventies met groepen of individuen met een specifieke nood. Deze interventies gaan verder dan een rondleiding, een interactieve tentoonstelling of co-creatieve opstelling waarbij men streeft naar unieke belevenissen en het opdoen van indrukken. Innovatieve methodieken zoals object handling, object storytelling of emotion networking scheppen de mogelijkheid om een actieve rol te spelen om richtpunten te bereiken die anders te weinig of niet worden aangereikt binnen een zorgtraject. Richtpunten zoals het verhogen van sociaal kapitaal, onafhankelijkheid en veerkracht.

In ErfGoedVoelen ligt onze focus op levensmoeheid bij een beperkt aantal doelgroepen. Daarom willen wij deze specifieke expertise verder ontsluiten via praktijken, opleidingen, welzijnsbeleid en verder onderzoek. Door het trainen van zorgprofessionals die erfgoedcollecties willen gebruiken in hun werk, kunnen methoden doorgegeven worden, bv. onder collega’s. Ook delen we, samen met partners zoals FARO, de ervaringen en opgebouwde expertise met de erfgoedsector. Tot slot doen we aanbevelingen voor verder onderzoek zodat er een wetenschappelijk onderbouwd draagvlak kan groeien en we zo interventies met cultureel erfgoed binnen de welzijnssector blijven stimuleren.

Om dit te realiseren stellen Museum Dr. Guislain, Huis van Alijn en Erfgoedhuis Zusters van Liefde een projectteam en een onderzoeksteam samen. Het projectteam neemt de coördinerende rol op zich voor het toepassen van de verschillende innovatieve methodieken binnen diverse zorggroepen. Dit team bestaat uit de drie erfgoedpartners, ondersteund door twee projectmedewerkers die we specifiek voor ErfGoedVoelen aanwerven. Het onderzoeksteam bestaat uit een projectonderzoeker die voor ErfGoedVoelen wordt aangenomen, versterkt door onderzoekers van Universiteit Gent, vakgroep Sociaal Werk en Sociale Pedagogiek en van het onderzoek- en ontwikkelingscentrum (OOC) Gezondheid en Zorg van de Arteveldehogeschool. Deze onderzoekers zullen samen met bachelorstudenten (Arteveldehogeschool) en masterstudenten (UGent) de verschillende aspecten van het onderzoek opnemen.

Het project ErfGoedVoelen verloopt in drie fasen. Het onderzoeksteam streeft een optimale congruentie na tussen het project en het onderzoek.

In de EERSTE FASE zetten de drie erfgoedinstellingen vier pilootprojecten op. Elk pilootproject gaat met een andere doelgroep aan de slag en gebruikt verschillende erfgoedmethodieken om te werken aan sociaal kapitaal, onafhankelijkheid en veerkracht bij personen die levensmoeheid ervaren. In deze fase zullen onderzoekers een literatuurstudie doen, een aanvraag voor het ethisch comité indienen en vervolgens de impact van de methodiek (interventie) evalueren. Alle pilootprojecten (n=4) worden mee opgenomen in het onderzoek. Dit geeft de mogelijkheid om elk pilootproject afzonderlijk te evalueren maar ook om de verschillen tussen projecten en doelgroepen te bestuderen. Er worden aanbevelingen geformuleerd om de vier pilootprojecten te verbeteren.

In FASE TWEE gaat het project- en onderzoeksteam aan de slag met de resultaten van fase 1 en worden de aanbevelingen geïmplementeerd. De bijgestuurde pilootprojecten en het onderzoek van fase1 worden herhaald. Resultaten worden geanalyseerd en vergeleken met fase 1. Deze fase betekent het einde van de pilootprojecten. Het projectteam, ondersteund door het onderzoeksteam, legt alle resultaten vast in een allesomvattend rapport met het oog op maximale disseminatie. Iedereen die wenst te publiceren kan de gegevens uit dit rapport gebruiken. Zo kunnen studenten de resultaten verwerken in bachelor- of masterthesissen. Op basis van dit eindrapport verankeren de erfgoedinstellingen de pilootprojecten als kwaliteitsvolle zorgtrajecten binnen hun instelling.

In FASE DRIE, tevens de laatste fase, streven we een sterke verbinding na tussen alle betrokken sectoren die moet leiden tot beïnvloeding van verschillende beleidsdomeinen (welzijn, cultuur en onderwijs). In eerste instantie zetten we in op het verspreiden van opgedane expertise bij zorgopleidingen (verpleegkunde, creatieve therapie, sociaal werk, ergotherapie, …) en professionals in zorg en erfgoed. Hiervoor gaan we na op welke manier de verschillende sectoren duurzaam kunnen bereikt worden met aangepaste werkvormen, zoals workshops, lesplannen, filmmateriaal, handleidingen en tools, enz. De drie erfgoedpartners breiden ook hun informele internationale netwerken uit en zullen die formaliseren. Internationale netwerkmomenten vormen de ideale toetssteen voor de implicaties die wij uit ons onderzoek halen. Tot slot worden met het onderzoeksteam de onderzoeksresultaten geconsolideerd in nieuw verder onderzoek.