Zoals het klokje thuis tikt, tikt het nergens: zien we u op Erfgoeddag?

Erfgoeddag, zondag 21 april 2024

Zondag 21 april is het Erfgoeddag: in heel Vlaanderen en Brussel bieden zo’n 700-tal erfgoedorganisaties samen meer dan 1.000 gratis activiteiten aan. Tentoonstellingen, workshops, lezingen, rondleidingen, wandel- en fietstochten, demonstraties, re-enactements, films, muziek, spijs en drank … roepen een caleidoscopisch beeld op van ‘Thuis’.

Want … wat is dat precies, een thuis? Een huis, een dak boven je hoofd, of gaat het over meer? Was een ‘thuis’ in het verleden iets anders dan vandaag? Hoe zit het met mensen die (ook vandaag nog) rondtrekken, met hun woonwagen? En welke objecten, gebruiken en tradities geven vorm aan heimwee of ontheemding? Met een inhoudelijk en vormelijk veelzijdig aanbod probeert deze editie van Erfgoeddag een veelzijdig antwoord te geven op deze vragen.  

Erfgoeddag is het jaarlijkse toonmoment van de cultureel-erfgoedsector. Met zo’n 700 zijn ze, de archieven, ambachtslui, erfgoedbibliotheken, heem- en familiekundige kringen, musea, stedelijke en gemeentelijke cultuurdiensten, erfgoed- en tal van andere organisaties die samen een rijk programma hebben uitgewerkt. Een paar voorbeelden:

Erfgoeddag 2023. Foto: FARO, Dries Theuwissen
  • Wat betekent het om te wonen en te leven in een voorziening? Franske ging als eerste begeleid wonen in Gent, in een huis op een steenworp van het psychiatrisch ziekenhuis Guislain. De kamer van Franske onderzoekt het begrip ‘thuis’ en een ‘thuisgevoel’ binnen en buiten de muren van de psychiatrie.
     
  • In de vrijmetselarij zijn drie graden. De tweede graad is 'Gezel'. Een gezel wordt verondersteld te reizen. Het is de gezel die 'thuiskomt' bij de andere vrijmetselaars. De voorwerpen in de permanente tentoonstelling die betrekking hebben op dit thema worden aangeduid en uitgebreid met enkele andere, tijdelijke stukken. Te zien in het Belgisch Museum van de Vrijmetselarij in Brussel.
     
  • Activisten, anarchisten, creatievelingen, thuislozen en wereldverbeteraars creëerden een eigen (t)huis in Leuven in Villa Squattus Dei, Plan Z, AC De Molotov, de gekraakte ACCO-drukkerij of de Chaos bar aan de Aarschotsesteenweg. De panden waren broeihaarden van activisme en tegencultuur, gekend tot ver buiten de landsgrenzen. Lokale punkbands als Ulrikes Dream of The Usual Suspects waren er kind aan huis, maar ook honderden andere tourende bands speelden er de pannen van het dak. Jarenlang leidde elke ontruiming gewoon tot een nieuwe kraak onder het motto “Ideeën ontruim je niet, kraken gaat door”.  Op Erfgoeddag kan je de sfeer van de Leuvense underground proeven.
  • Op Erfgoeddag opent het Erfgoeddepot DEPOTYZE in Ieper exclusief zijn deuren voor het publiek. In het depot krijgen diverse objecten uit de regio, die op zolders en in kelders dreigen te belanden, een nieuwe thuis. Aan ieder object hangt immers een verhaal: sporen van noeste arbeid, excellent vakmanschap, de zorg doorheen vele generaties of fysieke sporen van rituelen die we niet meer kennen. Kom langs, neem een kijkje achter de schermen en kom luisteren naar de vele verhalen van de objecten die hier een thuis gevonden hebben.
     
  • In Sint-Truiden werden tal van mensen uit de eerste migratiegolf geïnterviewd: arbeiders die in de fruitsector in en om Sint-Truiden aan de slag gingen. Hun ervaringen en herinneringen, de mooie en de moeilijke, komen tot leven in filmfragmenten, audio-opnames en foto's
     
  • De Gentse Boekentoren, een ontwerp van Henry Van de Velde, is een modernistische landmark in Gent. Hier vindt de indrukwekkende (erfgoed)collectie van de UGent een thuis. Snuister door afbeeldingen van iconische Gentse huizen en antieke interieurs uit reclames, folders en architectuurplannen. Wandel mee door de huizen en kastelen van toen. Met foto's in het studielandschap tonen we hoe studenten zich al decennialang thuis voelen in de Boekentoren en hoe ze de ruimte er bewonen, vroeger en nu.
     
  • Hoe ziet het leven van vrachtwagenchauffeurs eruit? Aan welke gewoontes houden ze zich vast als ze weg zijn van huis? Hoe eten ze, slapen ze, gaan ze met elkaar om? Met de camera in de hand trok fotograaf Koen Degroote langs plekken op en rond de E17. Zijn inkijk in het chauffeursleven kan je op Erfgoeddag bezichtigen in het hotel-restaurant Van der Valk Nazareth.
     
  • Bewoners van twee woonzorgcentra in Kruibeke gingen op de foto met het voorwerp dat hen het meest aan hun vroegere (t)huis doet denken. Die verhuis betekende afscheid nemen van heel veel dingen. Wat namen ze mee en wat niet? In welk voorwerp zitten hun meest waardevolle herinneringen verscholen? En slagen de voorwerpen die ze meenamen erin om hun nieuwe huis ook als een thuis te laten aanvoelen? Deze vragen en herinneringen resulteerden in een intieme fototentoonstelling, te bezichtigen in twee woonzorgcentra in Kruibeke.

Speels en hartverwarmend

Thuis is een thema waarmee de honderden enthousiaste organisatoren van Erfgoeddag alle richtingen op kunnen. Het spreekt dan ook tot de verbeelding, in zijn alledaagsheid én in zijn bijzonderheid. Het programma barst van de creatieve, speelse en hartverwarmende activiteiten. Het belooft een topdag te worden”,  zegt Olga Van Oost, algemeen directeur van FARO.

Nieuwe publicatie

Naar aanleiding van deze editie verscheen de nieuwe publicatie Hebben & houden. Tips om je erfgoed gezond te houden. Een handleiding boordevol praktische tips voor de erfgoedliefhebber. Want hoe omgaan met (familiale) kleinoden, kostbare schilderijen, prenten, juwelen, boeken of archiefmateriaal? Elk object en elke traditie verdient de nodige aandacht en een stevige dosis tlc tender loving care. Bij heel wat deelnemende organisaties wordt deze publicatie op Erfgoeddag aangeboden. In te kijken via https://faro.be/publicaties.  

Praktisch

Erfgoeddag 2024 ‘Thuis’  

  • Op zondag 21 april van 10 tot 18 uur. Sommige activiteiten vinden ook plaats op vrijdag 19 of zaterdag 20 april.
  • Overal in Vlaanderen en Brussel.
  • Gratis.
  • Het programma vindt u op www.erfgoeddag.be.

Nog tot en met vrijdag 26 april vinden ook de Erfgoedweken plaats in het onderwijs. Daarover leest u elders meer.

FARO, het Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed, coördineert en faciliteert de Erfgoeddag.

faro