Een aantal tips:

• Het ondertekenen van een overeenkomst kan mensen afschrikken. Gebruik daarom duidelijke en eenvoudige taal én geef voorbeelden. Zo weet de getuige duidelijk waarvoor hij/zij toestemming geeft. Overeenkomsten zijn vaak in het Nederlands opgesteld. Overweeg om ze te vertalen in de moedertaal van de getuigen.
• Ga in gesprek. Een getuige hoeft de overeenkomst niet meteen te ondertekenen. Geef hem/haar tijd en ruimte om na te denken welke impact (positief of negatief) zijn/haar verhaal heeft op zichzelf, familie, vrienden en het brede publiek.
• Een gegevensbeschermingsverklaring is een eerste belangrijk onderdeel. Leg in een overeenkomst ook vast welke acties de collectiebeherende organisatie mag nemen voor de bewaring en ontsluiting van het interview (en bijhorend materiaal). Getuigen kunnen met alles akkoord gaan of toestemming geven per activiteit. Geef je toestemming om het interview integraal te ontsluiten, voor een (on)beperkt publiek, voor gebruik in specifieke of verschillende publieksoutput (tentoonstellingen, publicaties, fysiek en/of digitaal) …?

Hier vindt u ter inspiratie een aantal overeenkomsten van het RSLM.

Risicoanalysetool

Volgens de GDPR mag een aantal categorieën van ‘bijzondere’ of ‘gevoelige’ gegevens slechts onder strikte voorwaarden verwerkt worden: medische gegevens, strafrechtelijke gegevens, raciale of etnische gegevens, gegevens over het seksuele leven, politieke opvattingen, lidmaatschap van een politieke partij, politieke functies, lidmaatschap van een vakvereniging, vakbond of een gelijkaardige groepering, filosofische of religieuze overtuigingen.

In de tool van RSLM zijn vier risiconiveaus bepaald (laag - matig - hoog - zeer hoog), waaraan drie ontsluitingsniveaus gekoppeld worden voor het DAMS van Stad Antwerpen: zichtbaar maar niet downloadbaar; backoffice; gesloten bewaaromgeving.

Het vergt heel wat tijd om een interview volledig door te nemen om er een risicoanalyse van te kunnen maken. Daarom test RSLM het gebruik van Named Entity Recognition (NER) in de screeningfase. Dit laat toe om informatie of entiteiten uit een ongestructureerde tekst in menselijke taal te identificeren, begrijpen, analyseren en extraheren. Elke gedetecteerde entiteit wordt geclassificeerd in een bepaalde categorie. RSLM bepaalde risicocategorieën zoals belediging, medische gegevens, etnische afkomst … Automatisering versnelt het analyseproces maar garandeert niet altijd precisie en menselijk begrip. Het museum zet dit onderzoek de komende maanden voort.

Hier vindt u de voorlopige versie van de risicoanalysetool van het RSLM terug. Deze wordt verder geüpdatet de komende maanden. 

Risicoanalayse in de praktijk

Wouter De Witte testte de tools van het RSLM uit op de collectie van Passchendaele Museum en deelde zijn ervaringen. Nadien praatten de deelnemers over de toepasbaarheid ervan in hun eigen instelling. Volgende vragen en bedenkingen kwamen ter sprake:

Hoe kan een ethische code voor interviewers eruitzien?

Het is duidelijk dat privacyaspecten en risicoanalyse niet los te koppelen zijn van ethische overwegingen. Emzar Kvaratskhelia, verhalenschenker uit de expo Vluchtverhalen, deelde zijn ervaringen met de ethische benadering van het RSLM. Kunnen we tot een algemene ethische code voor interviews komen?

Internationaal bestaan er enkele ethische codes voor mondelinge geschiedenis, zoals in Australië, de USA en Nieuw-Zeeland. Ze bevatten een mix van eerder werkgerichte afspraken en richtlijnen om de geïnterviewden correct bij te staan. Onder leiding van Jacqueline van Leeuwen (FARO) en Carine Dujardin (KADOC) nam het lerend netwerk de vijf plichten van de interviewer onder de loep. We vertrokken vanuit het werk van de Oral History Society (UK), die een online cursus over legal and ethical advice aanbiedt. Hier vindt u onze voorlopige versie. Die staat nog open voor suggesties en bedenkingen! Geef in het document op Google Drive via comments aan wat u nog wil aanpassen.

Mondelinge-geschiedenisplannen voorjaar 2024

Tijdens de kick-off van het lerend netwerk in maart 2023 kwamen er heel wat vragen naar voren. Op basis daarvan stelden we verdere acties op voor het lerend netwerk.

De relatie tussen interviewer en geïnterviewde

Op 1 maart 2024 focussen we op het interview. Daarin zijn bepalende rollen weggelegd voor de interviewer en de persoon die geïnterviewd wordt. Maar ook de plek waar het interview plaatsvindt én maatschappelijke waarden en normen hebben een impact op hoe het interview verloopt. Hoe krijgt u meer grip op het verloop van het interview? Wat zijn beproefde recepten in netelige situaties? Het volledige programma vindt u in de FARO-kalender.

Vrijwilligers betrekken bij mondelinge-geschiedenisprojecten

Erfgoedorganisaties werken vaak samen met vrijwilligers, ook bij mondelinge-geschiedenisprojecten. Zo’n samenwerking brengt een aantal vragen met zich mee:

• Voor welke aspecten van een mondelinge-geschiedenisproject kunnen vrijwilligers ingeschakeld worden?
• Kan iedereen een vrijwilliger zijn in elk mondelinge-geschiedenisproject? 
• Hoe leidt een erfgoedorganisatie vrijwilligers op?
• Zijn er minimale kwaliteitseisen voor het vrijwilligerswerk? En hoe garandeert u die?

Op 30 april 2024 delen we good practices van mondelinge-geschiedenisprojecten waarin vrijwilligers betrokken werden, maar ook ‘tegenvallers’. Wat kunnen we daaruit leren? Ook hiervoor kunt u zich inschrijven via de FARO-kalender.

De werking van het geheugen

Noteer ook 16 mei 2024 al in uw agenda. Dan nemen we de werking van het geheugen onder de loep. Multidisciplinair onderzoek toont aan dat het menselijke geheugen onstabiel is. Er vormen zich onbewust mythes die de vertellers voor waar aannemen. Ze verdraaien de waarheid niet bewust en zijn er echt van overtuigd dat het zo is gegaan. Hoe gaan we daar als sector mee om? Het volledige programma ontdekt u in de FARO-kalender.

Foto's: Workshop privacy en ethiek, 13/11/2023, Red Star Line Museum © RSLM