Herinneringen aan onze schooltijd roepen ook herinneringen op aan het jaarlijkse klasfotomoment. Heel wat erfgoedorganisaties plannen daarom op Erfgoeddag een tentoonstelling waarin kwistig geput wordt uit verzamelingen oude klasfoto’s. Een mooie kans om klasgenootjes terug te vinden, in het verleden van een school te duiken of nostalgisch terug te blikken op de tijd van toen. Maar mag dat zomaar, foto’s tentoonstellen waarop mensen zo prominent in beeld komen? 

De theorie 

In theorie vormt het tentoonstellen van klasfoto’s inderdaad een probleem met het portretrecht. Iedereen op de foto moet toestemming geven voor de mededeling, verspreiding of publicatie van deze foto. Klasfoto’s worden namelijk gezien als een meervoudig portret. Deze regels gelden tot 20 jaar na overlijden. 

Bijkomend moet u ook rekening houden met het auteursrecht: klasfoto’s worden vaak door professionele fotografen gemaakt en kunnen beschouwd worden als een origineel werk waarop auteursrechten berusten. De fotografen – of hun erfgenamen – hebben auteursrecht op de foto tot 70 jaar na hun dood. U kunt deze foto's dus niet zomaar gebruiken, en al helemaal niet als dat gebeurt in een context van commercieel hergebruik (bv. gebruik van de foto voor een publicatie die te koop wordt aangeboden). 

Wat met de praktijk? 

Tot zover de theorie. In de praktijk wordt hier bij oude klasfoto’s vaak wat losser mee omgegaan en worden klasfoto’s wel op beeldbanken gepubliceerd of in tentoonstellingen gebruikt. In zo'n geval is het belangrijk dat u in een begeleidend bericht meedeelt dat, wanneer een bezoeker zichzelf herkent en niet wil dat de foto gepubliceerd wordt, hij/zij de foto op eenvoudig verzoek kan laten weghalen.

Maak daarnaast ook een afweging en een risico-inschatting. Worden deze foto’s bijvoorbeeld eenmalig en in groot formaat tentoongesteld in een woonzorgcentrum, of blijven ze, gedrukt op grote spandoeken, lange tijd in het straatbeeld aanwezig? Hoe ruimer u de foto’s publiek verspreidt, hoe groter het risico dat iemand zich kan verzetten tegen de verspreiding.

In tegenstelling tot bijvoorbeeld foto's met dronken of schaars geklede mensen bevatten klasfoto’s meestal weinig ‘ophefmakende' informatie, waardoor er vaak minder bezwaren zijn om ze te publiceren.  

Plan van aanpak 

• Volgt u de letter van de wet? Dan heeft u van elke persoon op de foto toestemming nodig. In de praktijk is dat vaak niet haalbaar omdat u niet iedereen kunt identificeren of bereiken.
• U maakt dus best een risicoanalyse, gebaseerd op wat er op de foto te zien is en waarvoor u die zal gebruiken. Organiseert u een tentoonstelling? Maak dan bv. gebruik van een disclaimer bij de ingang waarin u duidelijk aangeeft dat u al het mogelijke deed om de rechten te klaren. Geef mee dat een foto op eenvoudig verzoek kan verwijderd worden wanneer iemand daar om vraagt.
• Let vooral ook op met het auteursrecht: probeer, als de auteur bekend is, zeker de rechten te klaren bij hem of zijn erfgenamen. 

Verder lezen op de Erfgoedwijzer 

Op zoek naar meer informatie over auteursrecht? Dan brengt de Erfgoedwijzer raad: 

• Wat zijn de basisprincipes? 
• Wat zijn de uitzonderingen? 
• Stappenplan voor het gebruik van beschermde werken 

Heeft u bijkomende vragen? Neem contact met ons op.

Met dank aan Lieze Neyts, erfgoedcel zuidwest. 
Foto: archieffoto FO-60-00231 uit collectie Huis van Alijn © Huis van Alijn