Stemmen: het vereist enige oefening

De bijeenkomst begon zaterdag om 9.30 uur, na registratie van de stemgerechtigde leden. Nu ja, ‘beginnen’ is veel gezegd. Een stemming was immers enkel mogelijk wanneer het quorum van stemgerechtigde leden werd gehaald. Concreet betekende dit dat er 520 mensen aanwezig dienden te zijn. In afwachting kon er dan wel geoefend worden met de toestellen om elektronisch te stemmen. Na een tijdje waren er 560 stemgerechtigde leden aanwezig en was het quorum bereikt. De vergadering kon dan eindelijk écht beginnen.

Een eerste stap was het stemmen over de agenda. Hoewel we even geoefend hadden met de toestellen, bleek dat stemmen een uitdaging van jewelste. Het lijkt misschien eenvoudig om ‘ja’ of ‘nee’ te stemmen, maar voor de mensen met volmachten, die dus meerdere keren op de knop moesten duwen, was het dat verre van. Dit had niet zozeer te maken met de vaardigheden (of het gebrek daaraan) van de deelnemers om het stemtoestel te bedienen, als wel met de Babylonische spraakverwarring die zich manifesteerde. De stemming over de agenda moest dan ook enkele keren worden overgedaan. Maar uiteindelijk raakte men eruit, en werd de agenda goedgekeurd. Eerst zou Jette Sandahl als trekker van het MDPP aan het woord komen om het proces en de krachtlijnen van de nieuwe museumdefinitie toe te lichten. Vervolgens zou de Bijzondere Algemene Vergadering gevraagd worden om over de definitie te stemmen.   

Jette Sandahl aan het woord 

In een korte uiteenzetting lichtte Jette Sandahl nogmaals toe hoe het MDPP tot dit voorstel was gekomen. Het uitgangspunt was dat de bestaande museumdefinitie onvoldoende bruikbaar zou zijn voor de uitdagingen waar musea in deze tijd voor staan. Het was belangrijk om de kernfuncties van wat een museum doet te behouden, maar de intentie was om die te verankeren in een ethisch, waarden-gebaseerd kader. Sandahl benadrukte het open, participatieve proces dat was gehanteerd. Uit dit proces kwamen trouwens vijf definitievoorstellen voort, maar het comité besliste om er slechts één naar voren te schuiven. Ze besloot haar uiteenzetting met een pleidooi om ‘ja’ te stemmen. Ook na aanvaarding van een nieuwe museumdefinitie, zou die immers verder geoptimaliseerd en gevormd kunnen worden.

De discussie: vraag om uitstel domineert

Dat een eenvoudige stemming pro of contra (of onthouding) geen optie was, bleek echter meteen. Na de uiteenzetting van Sandahl kreeg de Bijzondere Algemene Vergadering de kans om te reageren. Ik geef hier een greep uit de reacties weer. Belangrijk om weten: de uiteindelijke beslissingen worden genomen door de voorzitter van ICOM, Suay Aksoy, bijgestaan door vicevoorzitters Laishun An en Alberto Garlandini, en schatbewaarder Emma Nardi enerzijds, en de Executive Board - zeg maar het hart van de organisatie - anderzijds. 

ICOM France wees de voorzitter op de brief die in augustus aan haar werd bezorgd, en waarin een groot aantal nationale comités om uitstel vroegen. Opnieuw wees dit nationaal comité op het gebrek aan tijd dat aan de Bijzondere Algemene Vergadering was gegeven om grondig over het voorstel te kunnen nadenken. ICOM France deed dan ook een alternatief voorstel dat u op onderstaande foto terugvindt. De kern is om niet over het nieuwe voorstel te stemmen, maar wél om te stemmen voor een uitstel van beslissing.

Museumdefinitie als instrument voor overheidsfinanciering

Voor ICOM Australië was het duidelijk dat de museumwereld op een keerpunt staat. "Gaan we mee met de toekomst of blijven we hangen in het verleden?" Verandering is aan de gang, en de museumwereld moet mee, en moet de toekomst mee omarmen. Maar, desondanks pleitte ook ICOM Australië voor uitstel van de stemming. Het voornaamste argument was dat musea publieke instellingen zijn, gesubsidieerd door overheden. Als de definitie die voorligt zou worden goedgekeurd, zou die overheidsfinanciering in gevaar kunnen komen. Een museumdefinitie zou kort moeten zijn, en zeer helder bruikbaar voor het beleid. ICOM Australië koppelde er meteen ook een ‘politiek’ punt aan vast. Hoewel er op dit moment van de vergadering in principe geen amendementen bij het voorstel mogelijk waren, merkte ICOM Australië op dat ICOM France dat wel deed. Vandaar dat ook ICOM Australië dan maar meteen een alternatief voorstel op tafel legde. Zie de onderstaande foto.

ICOM Europe steunde vervolgens de interventies van ICOM France en ICOM Australië, en benadrukte het belang van een museumdefinitie om beleid mee te maken in de verschillende landen.

Het belang van educatie/leren

CECA, het internationale comité dat rond educatie werkt – en dat in 2020 trouwens i.s.m. M Leuven, ICOM België en FARO een CECA-congres in Leuven organiseert – had fundamentele vragen bij het schrappen van de woorden ‘education’ of ‘learning’ in de definitie terwijl dit essentieel is in het museumwerk. ICOM Iran en ICOM Israël ondersteunden dit pleidooi. Het ontlokte de voorzitter van ICOM Israël de uitspraak dat "dit de eerste keer moet zijn dat Iran en Israël het eens zijn met elkaar."

Een definitie of een visie?

ICOM Canada, waar musea voorlopers zijn op het vlak van inclusiviteit en participatie, pleitte ook voor uitstel omdat er meer tijd nodig was. Bovendien, en dit werd door velen gezegd deze week, is het nieuwe voorstel geen definitie maar eerder een visie of mission statement.

ICOFOM, het internationaal comité voor museologie, deelde deze opvatting, en bevestigde vooral ook de onmogelijkheid om ten gronde in discussie te gaan met de eigen leden over de inhoud van het voorstel wegens te weinig tijd. Bovendien kloeg het comité aan dat het uitsluitend de leden aanwezig op deze vergadering waren, die de mogelijkheid kregen om te stemmen. "Wat met de arme landen in het zuiden?" Landen waar de middelen ontbreken om vertegenwoordigers te sturen? De stemming zou dus sowieso nogal eenzijdig zijn.

Ook ICOM België vraagt uitstel

Sergio Servellón, voorzitter van ICOM België, wees er op dat veel musea in België ook reeds in de geest van deze definitie werken. Maar daar gaat het niet om. Ook in België was het onmogelijk om het voorstel op een serieuze manier aan de volledige museumsector voor te leggen. ICOM België steunde dan ook de voorstellen van Frankrijk en Australië om de beslissing uit te stellen. Het werk zou moeten voortgezet worden, en op een transparante manier. Het zou bijvoorbeeld een idee kunnen zijn om te vertrekken van de vijf voorstellen die MDPP eerst had samengesteld, en die te gaan vergelijken met elkaar.

Maar er waren ook voorstanders

ICOM Nederland was dan weer een hele andere mening toegedaan. Men steunde dit voorstel volledig en gaf ook aan dat veel musea in Nederland nu al volgens de geest van de nieuwe museumdefinitie werken.

Ook ICOM Denemarken en INTERCOM, het internationaal comité voor management, waren voorstanders. INTERCOM feliciteerde het MDPP voor de inclusieve methode die het comité gebruikte. Het comité pleitte tegen uitstel omdat dit een teken van slecht management zou zijn.

Wat besliste de presidente?

Wees maar eens voorzitter (president) van ICOM tijdens een bijeenkomst als deze. Gewoon overgaan tot de stemming van het voorstel was onmogelijk. Maar in principe was enige amendering ook onmogelijk. ICOM Denemarken speelde het ook scherp: de agenda over de ja-neestemming was goedgekeurd, en moest dan ook gevolgd worden.

Suay Aksoy (de voorzitter/presidente) besloot echter dat het grote aantal vragen tot uitstel niet kon worden genegeerd. Na overleg met de juristen van ICOM, die erop toezien dat alles op een juridisch correcte manier verloopt, werd geconcludeerd dat het wel mogelijk zou zijn om over een uitstel van beslissing te stemmen. Dit lokte opnieuw een resem aan reacties uit, o.m. van ICOM Australië dat vond dat ICOM France niet het alleenrecht mocht hebben om een tegenvoorstel te doen. Na nog enkele uren discussiëren, werd er dan toch consensus gevonden om te stemmen voor uitstel. En dat op basis van deze tekst:

Proposal for Vote

The EGA (Extraordinary General Assembly) decides to postpone the vote for the EGA on the Museum Definition to a future EGA.

Takes note of all the contributions that have been made during the EGA for future debates on the Museum Definition.

Het resultaat?

Meer lezen over de ICOM-conferentie en -definitie?

• O. Van Oost, Discussie ICOM museumdefinitie vindt tweede adem, 24 februari 2021
• O. Van Oost, Vlaamse delegatie op ICOM-congres in Kyoto, 25 september 2019
• O. Van Oost, ICOM-museumdefinitie: wat nu?, 18 september 2019
• O. Van Oost, Beslissing over nieuwe ICOM-museumdefinitie: uitgesteld, 10 september 2019
• O. Van Oost, De nieuwe ICOM museumdefinitie: terug naar af op de Kyoto-conferentie?, 6 september 2019
• O. Van Oost, ICOM-conferentie in Kyoto: focus op duurzaamheid, 4 september 2019
• O. Van Oost, De ICOM museumdefinitie nu al onder vuur, 28 augustus 2019
• O. Van Oost, Kyoto 2019: ICOM herziet de museumdefinitie, 30 januari 2019
• O. Van Oost, De ICOM museumdefinitie op losse schroeven, 7 mei 2018
• O. Van Oost (ed.), De museumdefinitie van ICOM. Discussie over de houdbaarheid en de toekomst. Verslag van een workshop met Vlaamse museumprofessionals. Brussel: FARO, ICOM Belgium Flanders, ICOFOM, 2018 (download pdf)

Foto's 

• Beelden in Sanjusangen-tempel in Kyoto, anoniem, 1890-1894, via Rijksstudio, publiek domein.
• Straatversiering in Kyoto, anoniem, 1890-1894, via Rijksstudio, publiek domein. 
• The Tea House Garden at Kyoto, Tamotsu Enami, ca. 1895, via Rijksstudio, publiek domein.