Licht is een vorm van (stralings)energie en kan behoorlijk wat schade veroorzaken aan collectiestukken. Op een zonnige dag kan er gemiddeld 3.000 tot 35.000 lux door lichtkoepels of ramen naar binnen vallen. Bij (langdurige) blootstelling aan meer dan 50 lux komen er afbraakprocessen op gang bij lichtgevoelige objecten, waardoor met name kleuren verbleken.

De infrarode (ir) straling, zowel in het zonlicht als in lampen (bv. de vroeger veel gebruikte gloeilamp en halogeenlampen), zorgen voor warmteontwikkeling. Fluctuaties zijn daarvan het gevolg. Als de temperatuur (plots) stijgt, dan daalt de relatieve vochtigheid, en omgekeerd. Temperatuurschommelingen kunnen met andere woorden ook schommelingen in de relatieve vochtigheid veroorzaken. Door een daling van de relatieve vochtigheid droogt organisch materiaal uit, wat kan leiden tot verzwakking, scheuren of barsten. Schommelingen in de relatieve vochtigheid veroorzaken bijvoorbeeld losse verlijmingen en verflagen. Hoe hoger de temperatuur, hoe sneller chemische afbraakprocessen verlopen.

Ultraviolette (uv) straling brengt schade toe aan objecten omdat fotochemische reacties optreden zoals vergelen van vernis en papier en/of het verkleuren van textiel, kunststof of foto’s.

De bekende lichtbronnen zoals de zon (daglicht) en lampen (kunstlicht), zenden zowel zichtbaar licht uit als onzichtbare infrarode (ir) of ultraviolette (uv) stralen. Al dit licht en de stralen zijn schadelijk voor zowel de collectie als de omgeving. Meer daarover leest u onder de schadefactor 'Licht, ultraviolet en infrarood'.

Tref daarom maatregelen om verval van voorwerpen tegen te gaan. In dit hoofdstuk leest u meer over de mogelijkheden van buitenzonwering, binnenzonwering en wegfiltering.

Tips

• Houd bij de keuze van zonwering niet alleen rekening met de warmte- en lichtreducerende werking, maar ook met inbraakpreventie en insectenwering.
• Houd ook rekening met het aspect duurzaamheid. Bomen kunnen bijvoorbeeld met opzet vlak voor de gevel of ramen worden geplant om de zon buiten te houden. Vraag steeds naar duurzame materialen en duurzame productiemethodes. Door te kiezen voor zonwering i.p.v. automatische luchtkoeling kunnen de energiekosten een groot stuk omlaag (tot 22%) en daalt de uitstoot van kooldioxide.
• De meest doeltreffende manier om de warmtetoename te beperken met zonwering is het weren van rechtstreeks zonlicht door buitenzonwering, maar dat vraagt meer onderhoud en is technisch moeilijker te plaatsen. Naar buiten draaiende ramen bemoeilijken deze optie.
• Voor het uitzicht van een gebouw dat aan de buitenkant nooit zonwering heeft gehad, is zonwering aan de binnenkant over het algemeen de beste keuze.
• Kies voor zonweringsmaterialen met brandwerende eigenschappen.
• Sensors kunnen ingezet worden om zonwering bij bewolking, te veel wind of regen automatisch op te halen. Zo kan de verlichting in een ruimte mogelijk aangepast worden.
• Niet alleen de vorm maar ook de kleurkeuze van de zonwering is van belang. De kleur van de gevel is een uitgangspunt. Vensters worden overdag vaak als donkere vlakken ervaren, een (lichte) kleur zal dat beeld veranderen.
• U kunt binnenin de ruimte de muren schilderen in een sterk pigmenthoudende witte verf (titaniumdioxide, zinkoxide of loodoxide). De pigmenten absorberen ultraviolette stralen, zodat het gehalte in het gereflecteerde licht sterk wordt verlaagd.
• Binnenzonwering zoals bv. lamellen, vitrages en (over)gordijnen kunnen een handig onderdeel uitmaken van de scenografie. Ze kunnen een rol spelen als ruimteverdeler of sfeermaker en kunnen lokaal de zon weren of plaatselijk de akoestiek verbeteren (bv. bij projectiezones).
• Folies kunnen uv-werend, verduisterend of inbraakwerend zijn en op een verantwoorde manier de collectiestukken beschermen. Ze kunnen eveneens een specifieke sfeer creëren die bepalend is voor de bezoekersbeleving in een tentoonstellingsruimte.