Damme - Sint-Janshospitaal: waardering van de erfgoedcollectie - Stadsbestuur Damme
Het gaat om heel diverse objecten: van devotionele objecten, schilderijen, kunstvoorwerpen tot gebruiksvoorwerpen zoals servies, meubilair, grafstenen, gereedschap en ook archiefmateriaal. De collectie is quasi volledig geïnventariseerd in de Vlaamse erfgoeddatabank Erfgoedinzicht en is online raadpleegbaar.
Bewaren en inventariseren is de eerste stap, maar wat als we de collectie terug activeren en gebruiken in een participatieve, publieksgerichte werking? Welke stukken komen hiervoor in aanmerking? En onder welke voorwaarden?
Om die vraag te kunnen beantwoorden, liep er in 2020 - 2023 binnen het bovenlokaal cultuurproject Erfgoedlab Damme een waarderingstraject met een multidisciplinair team uit Damme (Erfgoeddienst Damme) en Brugge (Erfgoedcel Brugge, Musea Brugge, Openbare Bibliotheek Brugge).
Selectie stukken voor publieksgerichte ontsluiting van de collectie van het Sint-Janshospitaal te Damme, ook na de drie proeflabo’s in 2021-2023.
Stadsbestuur Brugge:
- Erfgoedcel Brugge
- Musea Brugge
- Openbare bibliotheek Brugge
De methodiek Op de museale weegschaal. Collectiewaardering in zes stappen van de Nederlandse Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed werd toegepast voor het uitrollen van het waarderingstraject. Zie handleiding in bijlage.
De collectie van het Sint-Janshospitaal in Damme werd in een intensief traject, gespreid over 2,5 jaar, gewaardeerd met de bedoeling om de collectie opnieuw te activeren en gebruiken in een participatieve, publieksgerichte werking.
De waarderingscriteria van ‘Op de museale weegschaal’ werden afgestemd op de collectie. Als referentiekader bij de waardering kozen we voor lokaal-regionaal:
- Het hospitaal en zijn werking binnen de stad Damme.
- De link met Brugge en de Brugse collecties.
- Hoe verhoudt de collectie zich tot andere zorgcollecties in de regio?
Er werd gewerkt met waarderingssessies per deelcollectie, die door de medewerkers van Stad Damme werden voorbereid. In het waarderingssjabloon werd de objectieve informatie uit de collectie-inventaris opgenomen (kenmerken, gebruik…). Het huiswerk werd ongeveer een maand voor iedere waarderingssessie aan de externe teamleden bezorgd, om opzoekingswerk mogelijk te maken. Tijdens de sessies bespraken we enkel de afwijkende meningen en probeerden we een compromis te bereiken.
In eerste instantie werd er met een waarderingsteam van experten gewerkt, die deel uitmaakten van de bondgenoten die het project drie jaar lang mee opvolgden. Maar het was ook een participatief traject. Ook het publiek van de drie opeenvolgende erfgoedlabo’s (lente-zomer 2021, 2022, 2023) kreeg de kans om zijn/haar stem uit te brengen aan de hand van postkaarten met collectiestukken. Tijdens het derde en laatste erfgoedlab werd de tentoonstelling zelfs gecureerd door 7 diverse stemmen via een publieksoproep en was het publiek de achtste stem.
De resultaten werden gebundeld in een aantal brochures (zie bijlagen).
Het was een arbeidsintensief traject dat meer tijd in beslag nam dan voorzien. Het engagement van de bondgenoten die deel uitmaakten van het waarderingsteam was aanzienlijk: een 10-tal waarderingssessies van een halve dag en heel wat voorbereidend werk.
Het waarderingstraject resulteerde in een betere kennis van het erfgoed van het Sint-Janshospitaal. De inventaris werd grondig bijgewerkt. Op basis van de bevindingen werden de bewaaromstandigheden waar nodig aangepast. Er is nu een duidelijk zicht op de collectiestukken die in aanmerking komen voor een toekomstige publieksontsluiting. Meer nog, we testten tijdens de drie erfgoedlabo’s al concrete mogelijkheden op dat vlak uit.
- Neem de tijd om een methodiek te kiezen en die af te stemmen op uw eigen project. Bereid het traject dus goed voor en zorg voor een ruimte waar de collectiestukken duidelijk zichtbaar zijn. Werken met foto’s of digitale media is mogelijk, maar de realiteit vertelt vaak nog meer.
- Hoe meer verschillende disciplines in de werkgroep vertegenwoordigd zitten, hoe meer dit bijdraagt tot een zinvolle waardering.
- Waardering is een samenwerking. Hou rekening met elke partner en maak duidelijke afspraken. Wat wordt verwacht, welke timing is haalbaar?
- Meerstemmigheid kunt u ook bij het publiek vinden. Betrek uw publiek in het waarderingsproces. Vraag aan de bezoekers aan welke objecten zij waarde hechten en waarom.
- Ga met de resultaten aan de slag. Maak het resultaat ook kenbaar, digitaal of analoog.
Jan Hutsebaut
Erfgoeddienst Stad Damme
Jacob van Maerlantstraat 3
8340 Damme
050 28 86 10
jan.hutsebaut@damme.be
