In 2019 verscheen de eerste wetenschappelijke en rijkelijk geïllustreerde monografie over de laatgotische Brusselse beeldhouwersfamilie Borman. Het boek verenigt de actuele stand van zaken van het onderzoek, zowel op archivalisch, stilistisch, kunsthistorisch als technisch-wetenschappelijk vlak en bevat een chronologische oeuvrecatalogus. Het boek verschijnt in het Engels en is een coproductie van M-Museum Leuven en wetenschappelijke uitgever Brepols/Harvey Miller Publishers.

“De Beste Beltsnydere”. Zo wordt er gerefereerd naar Jan II Borman (soms ook ‘de Grote’ genoemd) in een document uit 1513. Op dat moment werd hij ingehuurd door het Bourgondische hof om houten modellen te maken voor de bronzen beelden die op de nieuwe afsluiting van het Brusselse Baliënhof zouden komen te staan. Deze laatmiddeleeuwse Brusselse beeldhouwer stond aan het hoofd van een druk bevraagd atelier en werkte zowel voor religieuze opdrachtgevers als voor burgerlijke en vorstelijke klanten. Hij leidde zijn zonen Jan III en Passchier naar zijn voorbeeld op tot minstens even slimme zakenmannen en meester-beeldhouwers. Het familiebedrijf werd van vader op zoon doorgegeven en op die manier werd een bepaalde werkwijze en zin voor kwaliteit en efficiëntie met de paplepel doorgegeven.

Iconische werken zoals het Sint-Jorisretabel (MKG, Brussel), de praalgraven van Maria van Bourgondië en Isabella van Bourbon (resp. O.L.V.-kerk Brugge en Kathedraal Antwerpen) en het Triomfkruisensemble in de Leuvense Sint-Pieterskerk behoren tot het indrukwekkend veelzijdige maar tot nu toe zo goed als onbekende oeuvre van het atelier Borman. Jan Borman betekent voor de Brabantse beeldhouwkunst wat Rogier van der Weyden is voor de schilderkunst. Beiden werkten zelfs (indirect) samen. De bekendheid van Rogier is alomtegenwoordig, Borman is echter nog onbekend bij het grote publiek. Nochtans was hij een virtuoos meester en vooral ook een vernieuwer, die de praktijk van het beeldhouwen in serie optimaliseerde, zonder kwaliteitsverlies. Hierin schuilt het enorme kunsthistorische belang van het atelier, dat qua impact kan worden vergeleken met de omwenteling die Brueghel teweegbracht in de schilderkunst. Tekenend hiervoor is de aanwezigheid van de werken van Borman in de vaste collectiepresentaties van musea zoals het Louvre en Musée Cluny te Parijs, The Met in New York, het Rijksmuseum Amsterdam of de Staatliche Museen in Berlijn.

Het is hoog tijd dat het grote publiek deze beeldhouwersdynastie leert kennen. Tot nu toe ontbrak het echter aan een exhaustieve monografische publicatie over de belangrijkste beeldhouwer(s) van de laatgotische periode. In de herfst van 2019 publiceert M-Museum Leuven daarom in samenwerking met Brepols/Harvey Miller publishers de allereerste wetenschappelijke standaardmonografie over het fenomeen Borman met een neerslag van de resultaten van het meest recente kunsthistorische, archivalische en technisch-wetenschappelijke onderzoek. Borman en atelier worden historisch gekaderd en hun belang binnen de beeldhouwkunstproductie van hun tijd wordt duidelijk gemaakt, waarbij nieuwe ontdekkingen over Jan I Borman en zijn Leuvense roots nieuw inzicht bieden in het ontstaan van de Borman stijl én in de Brabantse beeldhouwkunst na 1500.

Een belangrijke opdracht van het boek is het aanpassen van de perceptie rond de Borman dynastie, die tot nu toe vooral tot Jan II Borman (de Oude) en zijn retabels werd gereduceerd. Het boek verlaat het idee van de éne ‘meester Borman’, maar verduidelijkt de groep of stijl Borman en de verschillende handen die in het atelier werkzaam waren in een periode die alles in totaal een kleine eeuw behelst (ca. 1460-1540).  Zo komt een langlopend onderzoekstraject, dat door M-Museum Leuven in samenwerking met de universiteiten van Leuven, Toronto, Namen en het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium werd gevoerd, tot een hoogtepunt.

Het boek Jan Borman and Sons. A family of Northern Renaissance sculptors verschijnt naar aanleiding van de tentoonstelling 'Borman en zonen. De beste beeldsnijders' die loopt in M-Museum Leuven vanaf 20 september 2019. Belangrijk is dat het boek geen traditionele tentoonstellingscatalogus zal zijn maar een op zichzelf staand referentiewerk, waarvan de houdbaarheidsdatum de duur van de expo overstijgt. In de oeuvrecatalogus waarin elk object met een technisch kopje, herkomstgegevens en bibliografie wordt geduid, worden de exponaten met een symbool aangeduid. 

Het boek verscheen bij Harvey Miller Publishers/Brepols in de reeks Studies in Medieval and Early Renaissance Art History (HMSAH). Het boek telt 15 interdisciplinaire bijdragen door 12 afzonderlijke auteurs en internationale experten (zie inhoudelijk verslag voor een overzicht) alsook een beknopte – geïllustreerde - oeuvrecatalogus van het Borman atelier van 278 catalogusnummers (zowel unieke objecten als ensembles). Bovendien verzamelt het boek de meest volledige en actuele bibliografie rond de familie Borman en hun context, in totaal goed voor ongeveer 850 bibliografische referenties. Daarnaast bevat het ook een alfabetische index van persoonsnamen, plaatsnamen en trefwoorden. Het boek telt 312 pagina’s en 560 kleurenfoto's; het formaat is 240 x 280 mm en is gezet in een aantrekkelijke, tijdloze vormgeving. Het oorspronkelijke projectplan was voorzien op 240 pagina’s en 250 foto’s, maar tijdens de uitvoering en redactie bleek dat meer kleurenfoto’s en details noodzakelijk waren om de verschillende invalshoeken met betrekking tot de beeldsnijdersfamilie te stofferen.  

Er verscheen een hardback oplage van 400 exemplaren die door Harvey Miller Publishers wordt verdeeld aan verkoopprijs 100 € en een softcover oplage, 600 exemplaren die exclusief voor verkoop in de museumshop (en presentexemplaren) van M Leuven bestemd was - verkoopprijs 50 €. 

Voertaal van het boek is Engels, dit omwille van de beperkingen van het project, waar slechts ruimte was voor 1 taaluitgave. Echter, door de Engelse uitgave is de verspreiding van de onderzoeksresultaten op internationaal niveau gegarandeerd. Het oeuvre van Jan Borman en zijn zonen wordt nochtans wereldwijd door specialisten ter zake tot de top van de laatgotische sculptuur gerekend. Boek én tentoonstelling brachten zo deze tot nu toe bij het grote publiek en veel onderzoekers weinig bekende familie van beeldhouwers en hun indrukwekkende artistieke nalatenschap opnieuw onder de internationale aandacht. Dankzij M en haar onderzoekscentrum ARDS werd op deze manier de interesse in de familie en de context waarbinnen ze werkten en leefden terug aangezwengeld. Het boek vult anno 2019 een belangrijk hiaat op in het bijeenbrengen van tot nu toe zeer versnipperde onderzoeksresultaten. Toch is het geen eindpunt, er is nog ruimte voor verder onderzoek. Er zijn immers nog evenveel vragen als antwoorden. Het onderzoek naar de middeleeuwse beeldhouwkunst behoort immers tot de kerntaken van museum M, dat sinds 2014 de keuze maakte om zich inhoudelijk verder te  specialiseren in middeleeuwse beeldhouwkunst. M plant de komende jaren meer onderzoek én promotie van dit facet van de middeleeuwse sculptuur.  

De samenwerking met alle partners verliep goed en vlot binnen een dwingend tijdskader. Het vooraf uitgewerkte projectplan diende als leidraad bij de uitvoering van het project. En cours de route werden de deadlines licht verschoven maar steeds binnen de marge van het project, waardoor het boek zoals gepland kon worden gepresenteerd aan het grote publiek tijdens de vernissage van de expo.