Silicagel in een vitrine of doos plaatsen

Aandachtspunten bij het plaatsen van silicagel in een vitrine

  • Kies best voor een vitrine met een lage (AER = air exchange rate) ventilatievoud (0.4/day).
  • Vermijd houten (bv. MDF met formaldehyde) vitrines die schadelijke gassen uitwasemen (luchtpollutie). Of sluit deze materialen af met buffermateriaal. Leestip: David Thickett, Retrofitting old display cases.
  • Hou rekening met de vochtabsorberende capaciteit/eigenschappen van het materiaal waaruit de vitrine is opgebouwd. In hoeverre worden in de vitrine schommelingen in RV toegelaten? Meet dit voor een bepaald tijdsverloop.
  • Hou rekening met de vochtabsorberende capaciteit/eigenschappen van de gebruikte silicagel. Er zijn diverse soorten: ga na welk type u het best gebruikt. In welke RV%-range zit u?
  • Voorzie voldoende ruimte voor het plaatsen van de silicagel (min. 8kg/m³). Voorzie een zo groot mogelijk oppervlak (stapel de cassettes dus niet op elkaar, maar naast elkaar).
  • Denk goed na over de toegankelijkheid van de vitrine en het verborgen compartiment voor silicagel, zodat het personeel vlot een controle kan uitvoeren en de silicagel kan bereiken voor regeneratie of vervanging. 
  • Voorzie een goede luchtverplaatsing tussen de ruimte met silicagel en de ruimte waarin de objecten worden tentoongesteld (denk aan het ontwerp). Minstens 25% van het paneel tussen beide ruimtes moet worden geperforeerd met gaten van minstens 8 mm diameter. Indien u werkt met spleten aan de buitenzijde van het paneel, voorzie dan minstens 17 mm speling met de vitrinewand. Uiteraard verschilt dit per vitrine (is een indicatie): bij een kleine vitrine 30x30x30 kan een spleet van 10 mm voldoende zijn. 
  • Plaats de silicagel zo kort mogelijk bij de ruimte met tentoongestelde objecten.
Opbouw vitrine, ©FARO

Ervaart u problemen? 

Als blijkt dat de gewenste RV niet wordt behaald:

  • Controleer eerst de nauwkeurigheid van de hygrometer. Misschien moet hij nog eens worden gekalibreerd? Dit moet jaarlijks à tweejaarlijks gebeuren (voor dataloggers soms driejaarlijks)! Goede hygrometers hebben een jaarlijkse drift van <0,5% RV. Het is goed een betrouwbare en jaarlijks gekalibreerde referentie-hygrometer in huis te hebben waarmee u alle andere hygrometers kunt vergelijken. 
     
  • Als blijkt dat de oorzaak elders ligt en er wel degelijk gemeten wordt dat de RV niet wordt behaald, moet u het gewicht van de cassettes nagaan. 
     
    • Is het gewicht nog steeds hetzelfde als de indicatie afgedrukt op de cassette (het oorspronkelijke gewicht)? Dan betekent dit dat er te weinig luchtcirculatie is tussen de ruimte met de cassettes en de vitrineruimte waar de objecten zich bevinden en waar de metingen worden uitgevoerd. Verbeter de luchtcirculatie! Indien de opgelegde richtlijnen (zie bovenaan deze pagina) niet voldoende zijn, bv. bij een hoge vitrine, moet u mogelijk ventilatoren inzetten om de luchtcirculatie tussen de boven- (objecten) en onderzijde (lade met silicagel) van de vitrine te verbeteren.
    • Als blijkt dat het gewicht van de cassettes aanzienlijk is veranderd, betekent dit dat de vitrine lekt of het klimaat wordt beïnvloed door hygroscopische materialen. Verbeter de dichtheid van de vitrine, bv. met siliconenafdichtingen of dichtingsprofielen. Op de website van Long Life For Art vindt u enkele voorbeelden die getest en goedgekeurd zijn. Of plak de naden af met transparante plakband; een geteste soort is 3M#850. Sluit hygroscopische vitrinematerialen af met bufferende folie (bv. Marvelseal), zodat ze het klimaat in de vitrine niet beïnvloeden. Verhoog de hoeveelheid ProSorb, indien nodig met een hoger of lager conditioneringsniveau.

Hou altijd rekening met tentoongesteld hygroscopisch materiaal! 
Veel poreuze materialen zoals hout en textiel kunnen fungeren als vochtbuffers. In feite kunnen veel organische materialen in een collectie die rol spelen. Dat is de reden waarom het vochtabsorberende middel in de vitrine efficiënter moet zijn in het bufferen van waterdamp dan het object zelf en waarom het absorptiemiddel goed gespreid moet zijn om een groter bufferoppervlak te verschaffen. 

Aandachtspunten bij het plaatsen van silicagel in luchtdichte dozen

Verpakking in een luchtdichte doos met silicagelkorrels, © N. Cleeren
  • Net zoals bij een vitrine, is het best om met dozen te werken die zo luchtdicht mogelijk zijn. ‘Curver Grand Chef Vershouddozen’ zijn de dozen die worden aangeraden door het Agentschap Onroerend Erfgoed.
  • Stewart Plastics Containers sluiten iets minder goed af, maar zijn algemeen goedkoper en kunnen grotere formaten aan (voor grotere objecten). Weet wel dat deze meer VOC’s vrijgeven dan de Curver Grand Chef.  
  • Een goed alternatief voor grote stukken is werken met een sealtang en ESCAL-folie waarbij u dan op maat een zak kan maken en dichtsealen. Maak deze groot genoeg zodat u telkens aan één zijde het gesealde deel kan afknippen bij het vervangen van de silicagel en enkel deze zijde opnieuw moet dichtsealen. Deze tang en een kleine voorraad folie kunt u gratis bij FARO lenen via de Uitleendienst Erfgoed

Vervang de dozen wanneer ze verouderen. Zowel polyethyleen als polypropyleen worden beïnvloed door uv-straling. De permeabiliteit van het polyethyleen of polypropyleen zou kunnen worden beïnvloed. Het materiaal vergeeld en wordt bros, deksels sluiten minder goed af. Ten slotte zullen eventuele verweringsreacties vrijwel zeker vluchtige organische verbindingen (VOC’s) in de dozen afgeven. Indien u polypropyleen of polyethyleen niet blootstelt aan licht gaan ze langer dan 100 jaar mee. 

Gebruik de juiste hoeveelheid silicagel. Baseer u hierbij op de richtlijnen per product: deze geven aan welk volume silicagel nodig is om een bepaald volume lucht te conditioneren.

Ter illustratie twee filmpjes: Wat hebt u nodig voor luchtdichte verpakkingen met silicagel? en Hoe stelt u een luchtdichte verpakking samen met silicagel?

Rekenvoorbeeld voor (archeologische metalen)

Het Agentschap Onroerend Erfgoed werkt met twee formaten minigripzakjes. 

  • 15 op 10 cm (is +/- 250gr silicagel)
  • 12 op 8 cm (is +/- 120gr silicagel)

Afhankelijk van de grootte van de doos, moet u een bepaalde hoeveelheid Silicagel E plaatsen. Curver-dozen:

  • 1,2 liter = +/-100 gr = 1 klein zakje 
  • 2,5 liter = +/-200 gr = 1 groot zakje of 2 kleine 
  • 4,0 liter = +/-330 gr = 1 groot + 1 klein of 3 kleine 
  • 5,4 liter = +/-480 gr = 2 grote zakjes 
  • 8,4 liter = +/-760 gr = 3 grote zakjes 
  • 13 liter = +/-1130 gr = 3 grote en 1 klein


Aan de lucht gedroogde metalen geven in een eerste stadium toch nog wat vocht af. De silicagel kan vrij snel verzadigd raken, waardoor in het begin de korrels (Silicagel E in doorprikte PE-zakjes) vrij regelmatig vervangen moeten worden. Na een tijdje zijn de metalen en de lucht in de doos droog en zullen de korrels lang onverzadigd blijven. Vergeet niet de dozen en de korrels regelmatig na te kijken! Gebruik daarom ook altijd doorzichtige dozen. Naast kleurindicators bij Silicagel E, kunt u ook werken met een kleurindicatorstrip. Zorg ervoor dat de indicatorstrip en het absorberend materiaal niet in direct contact komen met de metalen voorwerpen. Silicagelkorrels garanderen geen volledige bewaring! 

Metalen voorwerpen hebben baat bij een droge omgeving (zie ook: corrosie van metalen). Dat wil echter niet zeggen dat er in deze droge omgeving geen corrosie meer kan plaatsvinden, zeker wanneer het om niet-behandelde metalen voorwerpen gaat. In de corrosie zitten vaak nog heel wat schadelijke stoffen en niet alle vocht is eruit. Om een langdurige bewaring te garanderen moeten actief corroderende voorwerpen toch een conservatiebehandeling ondergaan. Best kunnen deze voorwerpen bewaard worden tussen 0-10% RV (dit kan met zakjes moleculaire zeven) en met zuurstofabsorbers (bewaren in een gesealde luchtdichte zak van ESCAL-folie.) tot ze behandeld worden (bv. ontzout worden). 

Voor het verpakken van metalen voorwerpen, zie ‘Metalen voorwerpen bewaren’ en ‘Archeologisch metaal bewaren’.