Technische installaties voor het binnenklimaat
Als u uw klimaateisen niet helemaal gerealiseerd krijgt met organisatorische en bouwkundige maatregelen, dan bent u aangewezen op technische installaties.
Verwarmen, koelen, bevochtigen, ontvochtigen en ventileren: dat zijn de vijf mogelijke acties om het binnenklimaat te beheersen. Dat kan met behulp van lokale toestellen of via een centrale installatie. De keuze is afhankelijk van verschillende factoren, elke methode heeft uiteraard voor- en nadelen.
Algemene tips:
- Laat u begeleiden door een expert (architect of ingenieur).
- Voorzie een aparte sturing per zone of ruimte voor voldoende flexibiliteit.
- Bekijk de mogelijkheden van hernieuwbare energiebronnen voor een toekomstgerichte oplossing.
- Reken in de totale kostprijs niet enkel de aankoop, maar ook het periodiek onderhoud, de energiekosten en de maximale levenscyclus mee.
- Zorg voor een goede taakverdeling en verstandhouding tussen de gebouwbeheerder of technische dienst en de collectiemedewerkers.
- Zorg dat onderhoudspersoneel de installaties kan bereiken zonder het depot te betreden. Anders dient u toegang te geven en eventueel begeleiding te voorzien.
- Vraag de adviseurs behoud en beheer van FARO om een lijst van leveranciers voor lokale be- en ontvochtigers.
Centrale verwarming met thermostaat
Voordelen
- Voorkomt dat het te koud wordt.
- Is in een bestaand gebouw vaak al aanwezig, wat bijkomende installatiekosten uitspaart.
Nadelen
- Een jaarlijkse check-up door een vakman is nodig, net als een onderhoudsbeurt.
- Om energie te sparen stelt men doorgaans een dag-nachtritme in of wordt er enkel verwarmd bij menselijke aanwezigheid. Dat zorgt voor dagelijkse schommelingen in de temperatuur en daardoor ook in de relatieve vochtigheid (RV).
- De binnenlucht droogt 's winters uit, omdat we verwarmen volgens de normen van het menselijk comfort.
- Stratificatie van luchtlagen met verschillende temperaturen in hoge ruimtes. Door de stijging van warme lucht, wordt het bovenin de ruimte erg warm, hoewel beneden de nood aan verwarming blijft bestaan.
- Weinig tot geen invloed op schommelingen in de RV, toch de grootste boosdoener voor erfgoedcollecties.
Verwarming met hygrostaat (conservation heating)
Voordelen
- Is een efficiënt middel om de RV te regelen, gebaseerd op de relatie tussen temperatuur en RV.
- Biedt een goed alternatief voor volledige luchtbehandeling in historische gebouwen.
- Bij een bestaande centrale verwarming moet enkel de thermostaat door een hygrostaat worden vervangen.
- Er zijn minder energiekosten dan bij verwarming met thermostaat.
Nadelen
- Een jaarlijkse check-up door een vakman is nodig, net als een onderhoudsbeurt.
- De temperatuur kan voor de mens oncomfortabel zijn, hoewel u een minimum en een maximum kunt instellen.
Mechanische ventilatie of recirculatie
- Optie 1: in een goed geïsoleerd depot kan de ventilatie zo geregeld worden dat er enkel buitenlucht wordt binnengehaald op het moment dat de buitencondities goed zijn.
- Optie 2: in een goed geïsoleerd depot waar niet gewerkt wordt, volstaat een lokaal toestel voor interne recirculatie met filter, aangezien objecten geen zuurstof verbruiken.
Voordelen
- Geen opstapeling van schadelijke gassen en uitwasemingen.
- Verlaagt de kans op schimmelgroei.
- Energiezuinig in vergelijking met andere actieve klimaatbeheersing (precieze verbruik hangt af van het dagelijkse luchtdebiet).
- Bij optie 2: invloed van de buitenlucht uitgesloten en weinig plaatsverlies door buizen en grote installaties.
Nadelen
- Geen exacte regeling van temperatuur en RV mogelijk.
- Vooral geschikt voor luchtdichte gebouwen, depotruimtes of vitrines.
- De filters moeten tijdig vervangen worden.
- Een ventilator geeft enige warmte af en is dus niet geschikt om in een luchtdichte cel te plaatsen (wel aan de buitenzijde).
Lokale bevochtiger of ontvochtiger
Opgelet: kies voor een toestel waarbij u de gewenste RV zelf kan instellen en dat de behandelde lucht ultrasoon de ruimte inblaast.
Centrale luchtbehandeling of klimaatinstallatie (HVAC)
Voordelen
- Pakt temperatuur en RV tegelijk aan.
- Zorgt ook voor luchtzuivering, d.m.v. filters die schadelijke gassen en stof vasthouden, en gecontroleerde luchtverversing door mechanische ventilatie.
- Leent zich goed voor een nauwkeurige regeling van het binnenklimaat.
Nadelen
- Bij een stroompanne of defect is het risico op schade aan de collectie groot.
- Moet worden ontworpen door een ingenieur, die ook toeziet op een kwalitatieve uitvoering. Erfgoedinstellingen bezitten vaak niet de expertise om deze systemen te begrijpen of goed te onderhouden.
- Zeer hoge installatie- en energiekosten, plus terugkerende kosten voor gespecialiseerd onderhoud (meestal met een onderhoudscontract).
- Weinig geschikt voor niet-geïsoleerde en niet-luchtdichte gebouwen wegens het grote verlies aan energie en het risico op condensatie, met aftakeling van het gebouw als gevolg.
- Vergt ingrijpende veranderingen aan het gebouw, indien geen nieuwbouw.
- Neemt veel plaats in, vooral de machines (die in een aparte ruimte of op het dak thuishoren), maar ook de buizen zelf, al is hier evolutie in.
- De machines maken veel lawaai.
- Soms is de luchtstroom te krachtig in de buurt van de uitblaasopeningen en kan die een risico voor de collectiestukken zijn (microklimaat en constante trillingen).
- Actieve schimmelsporen kunnen ongemerkt van de ene naar de andere ruimte worden overgedragen, waardoor de infectie zich wellicht zal uitbreiden.
Temperierung
In Duitsland ontwikkelde men in de jaren 1990 een systeem van continue, minimale wandverwarming om historische muren vochtvrij te houden. Zie bijgevoegd artikel en boek. Het is niet duidelijk of dit systeem nog steeds wordt toegepast.
Verdere leestips
